In het kort
- Een paar adviezen om vermoeidheid bij kanker te verminderen zijn:
- Op vaste tijden opstaan, naar bed gaan en eten.
- Plan niet te veel op 1 dag.
- Kies de dingen uit die u belangrijk vindt om te doen. Verdeel die dingen over de dag en de week.
- Beweeg elke dag genoeg.
- Contact met lotgenoten kan veel steun geven.
- Praten met uw naasten, een arts of een geestelijk verzorger kan u helpen als u levensvragen heeft.
Wat kunt u zelf doen om vermoeidheid bij kanker te verminderen?
- Ga op een vaste tijd naar bed en sta op een vaste tijd op.
- Zorg voor een goede slaap:
- Neem 's avonds geen koffie of andere drank met cafeïne. Rook ook niet. Drink ’s avonds ook geen alcohol.
- Zorg voor ontspanning voordat u gaat slapen, zoals een korte wandeling, warm bad, ontspanningsoefeningen of muziek luisteren.
- Probeer ‘s avonds uw mobiele telefoon, tablet of laptop niet meer te gebruiken.
- Vraag iemand om dichtbij of bereikbaar te zijn 's nachts, als dat prettig voor u is.
- Kijk voor meer adviezen bij Beter slapen.
- Verdeel uw activiteiten over de dag en over de week. Plan niet te veel op 1 dag. En plan ook momenten van rust in.
- Kies de dingen uit die u belangrijk vindt om te doen.
U bepaalt wat goed is voor uzelf, niet anderen. - Vertel uw familie, vrienden en misschien ook uw collega's over uw vermoeidheid. Leg uit wat het met u doet. Anderen kunnen hier dan rekening mee houden. Niet iedereen weet dat moe zijn bij kanker anders is dan gewoon moe zijn.
- Vraag hulp van uw naasten of de thuiszorg voor dingen die u veel energie kosten. Bijvoorbeeld schoonmaken.
- Wat ook kan helpen is uw activiteiten aanpassen: doe de dingen wat minder snel, in uw eigen tempo en minder lang.
- Zorg elke dag voor genoeg beweging. Probeer bijvoorbeeld elke dag een wandeling te maken.
Een fysiotherapeut (die veel weet over vermoeidheid en kanker) kan hierbij helpen. - Eet gezond, met genoeg calorieën en eiwitten.
- Neem tijd om te ontspannen. Mindfulness, yoga of ontspanningsoefeningen kunnen helpen.
- Vaak geeft het rust als u weet bij wie u terecht kunt met uw vragen. Vraag dit aan uw zorgverlener.
Meestal is dit uw arts in het ziekenhuis of uw huisarts. Soms een verpleegkundige. - Praten over doodgaan is voor de meeste mensen niet makkelijk. Probeer het wel. Het kan rust geven als uw naasten en arts weten wat u belangrijk vindt. Vertel wat u voelt, vindt en wilt. Zo kan uw arts u de zorg geven die bij u past.
Bespreek met uw arts welke van de punten hierboven u kunnen helpen.
Ook met familie en vrienden kunt u dat bespreken.
Behandeling van vermoeidheid bij kanker
Behandelingen die vermoeidheid bij kanker kunnen verminderen zijn:
- Een behandeling die de kanker remt. Bijvoorbeeld hormoontherapie of chemotherapie.
- Een behandeling van problemen door de kanker, bijvoorbeeld extra bloed krijgen (bloedtransfusie) bij bloedarmoede.
- Behandeling van klachten, zoals pijn, jeuk of hoesten.
Deze klachten kunnen u ook uit uw slaap houden. Behandeling ervan kan dan zorgen dat u weer beter slaapt. - Behandeling van psychische problemen, zoals angst of somberheid.
Het is bij elke behandeling belangrijk om te weten:
- wat u ervan kunt verwachten
- en welke bijwerkingen of nieuwe problemen de behandeling kan geven.
Uw arts kan dat vertellen. Zo kunt u samen bedenken of een behandeling uw kwaliteit van leven kan verbeteren.
Behandeling van vermoeidheid bij kanker met bewegen
Bewegen is goed voor uw conditie, uw eetlust en gewicht. Ook zorgt bewegen voor ontspanning. U voelt zich beter en slaap beter.
Allemaal positieve effecten die helpen tegen vermoeidheid. Hoe beter uw conditie, hoe minder snel u moe bent.
De een beweegt makkelijk, bij de ander gaat het moeilijker. De adviezen hieronder kunnen vooral helpen in de vroege fase van uw ziekte, als uw conditie nog goed is.
- Vaker de trap nemen, vaker fietsen, vaker lopend een boodschap doen. Alle beweging is goed.
- Kies beweging die bij u past. Bijvoorbeeld fietsen, wandelen, tuinieren, zwemmen, yoga, tennissen of iets anders.
- Probeer al met al minimaal 2,5 uur per week te bewegen.
- Het is niet nodig om intensief te sporten. Het kan wel als u dat wilt. Als u meer wilt sporten, bouw het dan langzaam op. Vraag eventueel advies aan uw arts of fysiotherapeut.
- Als u veel beweegt, eet dan ook gezond. Zorg dat u genoeg calorieën, eiwitten en andere voedingsstoffen krijgt.
Zo kan bewegen en gezond eten samen zorgen voor minder moeheid. - Merkt u dat uw conditie minder wordt? Gaat traplopen of lopen steeds minder goed? Een fysiotherapeut kan u misschien helpen om uw conditie te verbeteren.
- Soms kan een revalidatiearts helpen. Vooral als u elke dag heel veel moeite heeft met bewegen.
Uw arts kan samen met u beslissen of een revalidatiearts in uw geval kan helpen.
Bewegen kan steeds moeilijker worden. Door de ziekte is uw conditie minder. Misschien ligt u veel in bed. Kijk dan per dag wat voor u prettig en haalbaar is aan beweging.
Adviezen over eten bij vermoeidheid bij kanker
- Gezond eten kan meehelpen om vermoeidheid te verminderen. Vooral als u ook genoeg beweegt.
Het is belangrijk dat er genoeg calorieën en eiwitten inzitten. - Eiwit is samen met bewegen nodig voor de spieren. Eiwit zit vooral in vlees, kip, vleesvervangers, vis, kaas, ei, melk(producten), soja, peulvruchten en noten.
- Neem wat extra vet voor extra calorieën. U kunt vettere soorten vlees nemen en kaas, volle melk en volle yoghurt. Noten, avocado en vette vis (zoals zalm, makreel en haring) zijn ook geschikt.
- Meer adviezen vindt u bij ongewild afvallen voorkomen.
Misschien heeft u vragen over eten en hoe u een goed gewicht houdt. Een diëtist kan u eventueel advies geven. Het lukt niet altijd om te voorkomen dat u afvalt. Dat ligt dan niet aan u, maar aan de ziekte.
Zorg en steun bij vermoeidheid bij kanker
U kunt zorg en steun krijgen van diverse hulpverleners. Bespreek met uw arts wie u zou kunnen helpen. Uw arts kan u dan verwijzen.
- Gesprekken met een psycholoog kunnen helpen om met de vermoeidheid om te gaan. U kijkt samen welke gedachten en emoties te maken hebben met de vermoeidheid. En hoe u die kunt veranderen.
Zoek naar een psycholoog die ervaring heeft met cognitieve gedragstherapie bij kanker. - Misschien heeft u vragen over aanpassingen in uw huis of hulpmiddelen. Dan kan een ergotherapeut u helpen.
- Sommige mensen vinden het prettig om te praten met een geestelijk verzorger. Over bijvoorbeeld hoop en wanhoop, liefde, relaties, lijden en dood, schuld en schaamte of vergeving. Zou u dit ook willen, vertel dit dan gerust aan uw huisarts. U kunt een geestelijk verzorger vinden via de VGVZ.
- Deze onderwerpen kunt u ook met een maatschappelijk werker bespreken. Met een maatschappeljk werker kunt u ook praktische dingen bespreken, bijvoorbeeld geldzaken.
- Sommige mensen willen liever iets doen dan praten. Als u wilt omgaan met emoties door dingen te doen, kan een vaktherapeut u helpen. Zo is er bijvoorbeeld muziektherapie, danstherapie en beeldende therapie (schilderen, tekenen, houtbewerken).
Contact met lotgenoten kan veel steun geven. Lotgenoten vindt u via de NFK en bij de inloophuizen voor kankerpatiënten.
Medicijnen bij vermoeidheid bij kanker
- Bij ernstige vermoeidheid in de laatste fase van uw ziekte kan uw arts soms dexamethason adviseren. Dexamethason is een hormoon. Dexamethason helpt niet bij iedereen. Als u het gaat slikken tegen moeheid, zou het binnen 1 week moeten helpen.
- Als u een depressie heeft, dan kunt u misschien behandeld worden met medicijnen. Bijvoorbeeld antidepressiva of methylfenidaat. Met uw huisarts bespreekt u welk medicijn in uw situatie het beste is.
dexamethason
Dexamethason is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd.
Bijnierschorshormonen remmen ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Ze zijn ook nodig om energie, mineralen en zouten vrij te maken en op te slaan. De werking van dexamethason is divers. Het verbetert ook de eetlust, vermindert vermoeidheid en kan ervoor zorgen dat u zich beter gaat voelen.
Artsen schrijven dexamethason vooral voor:
- Als onderdeel van een behandeling tegen kanker, vooral tegen de misselijkheid door chemotherapie. En om de laatste levensfase te verlichten (palliatieve zorg), bijvoorbeeld bij een dichtzittende darm (ileus).
- Verder bij aandoeningen met ernstige ontstekingen. Bijvoorbeeld ernstige COVID-19 (corona), bepaalde bloedziekten (zoals de bloedstollingsziekte ITP), luchtwegontstekingen (zoals ernstig hoesten door pseudokroep, bij astma en bij COPD), ernstige huidontstekingen, ernstige allergische reacties, multiple sclerose (MS) en gewrichtsontstekingen.
- Ook wordt het gebruikt bij hoogteziekte, hersenvliesontsteking en om een tekort aan lichaamseigen bijnierschorshormonen aan te vullen (zoals bij de bijnierziekten de ziekte van Addison, de ziekte van Cushing en het adrenogenitaal syndroom). Als men het op deze manier gebruikt heet het substitutietherapie.
methylfenidaat
Methylfenidaat is een stimulerend medicijn dat de aandacht en stemming kan verbeteren.
Artsen schrijven het voor bij ADHD, bij narcolepsie (slaapziekte) en in de palliatieve zorg.
Meer informatie over vermoeidheid bij kanker die niet te genezen is
In de Verwijsgids kanker kunt u zoeken naar hulp of zorg bij vermoeidheid. U vindt hier hulpverleners met ervaring met moeheid bij kanker. Bijvoorbeeld een fysiotherapeut, ergotherapeut, diëtist of psycholoog.
Contact met lotgenoten vindt u via de NFK.
Misschien is er bij u in de buurt een centrum voor leven met en na kanker. U kunt hier terecht voor informatie, voor contact met lotgenoten, een gesprek of activiteiten. Ook naasten kunnen hier terecht. Kijk op de website van IPSO waar centra voor leven met en na kanker zijn.
De informatie over moeheid bij kanker die niet te genezen is, is gebaseerd op de richtlijn Vermoeidheid bij kanker in de palliatieve fase.