In het kort
- Pneumokokken zijn bacteriën.
- Vooral ouderen kunnen er erg ziek van worden.
- Er is een prik die uw afweer tegen pneumokokken sterker maakt. Na de prik is de kans kleiner dat u ziek wordt.
- De prik heeft weinig bijwerkingen.
- U krijgt een uitnodiging van uw huisarts als u aan de beurt bent. De prik is dan gratis.
- U kunt de prik tegelijk krijgen met de griepprik.
Wat zijn pneumokokken?
Pneumokokken zijn bacteriën. Vaak zitten ze in uw neus of keel, zonder dat u er ziek van wordt.
Soms kunt u er wel erg ziek van worden. Bijvoorbeeld:
- Als u ouder bent. Uw afweer wordt slechter als u ouder wordt.
- Als u een zwakke gezondheid heeft. Bijvoorbeeld als u al ziek bent door iets anders, zoals griep. U kunt dan nog zieker worden door pneumokokken.
Ziektes die u kunt krijgen door pneumokokken zijn:
- longontsteking (komt het vaakst voor)
- oorontsteking
- bijholteontsteking
- bloedvergiftiging
- hersenvlies-ontsteking
Na zo'n ziekte duurt het vaak lang voordat u weer helemaal fit bent. Soms blijft uw gezondheid voor altijd zwakker.
Hoe kan ik pneumokokken krijgen?
U kunt pneumokokken van iemand anders krijgen. Bijvoorbeeld:
- Als iemand met pneumokokken niest of hoest in uw buurt. U kunt de bacterie dan inademen en er ziek van worden.
- Als iemand met pneumokokken niest of hoest in de handen en u daarna een hand geeft. Als u met uw handen uw ogen, mond of neus aanraakt, kunnen de pneumokokken uw lichaam binnenkomen.
Hoe kan ik voorkomen dat ik ziek word door pneumokokken of anderen besmet?
Zo kunt u zoveel mogelijk voorkomen dat u pneumokokken in uw lichaam krijgt:
- Was vaak uw handen.
- Raak zo min mogelijk uw ogen, neus en mond aan.
De bacteriën kunnen toch in uw lichaam komen. Dan is een goede afweer belangrijk.
Een prik tegen pneumokokken versterkt uw afweer. Na de prik is de kans kleiner dat u ziek wordt door pneumokokken.
Verder is het altijd goed voor uw afweer om gezond te leven: gezond eten, genoeg bewegen en niet roken.
Zo kunt u zoveel mogelijk voorkomen dat u anderen besmet met pneumokokken:
- Hoest of nies in de binnenkant van uw elleboog.
- Gebruik papieren zakdoekjes en gooi deze gelijk weg.
Hoe werkt de prik tegen pneumokokken?
In de prik tegen pneumokokken zitten dode stukjes van deze bacterie. U wordt niet ziek van de dode stukjes.
Wel maakt u afweerstoffen tegen de bacterie. Dit duurt 2 weken. Wordt u daarna besmet met de bacterie? Dan herkent uw lichaam de bacterie. Uw lichaam kan dan sneller en beter afweerstoffen maken. De kans is dan kleiner dat u ziek wordt. De prik werkt ongeveer 5 jaar.
Er zijn veel soorten pneumokokken. De prik tegen pneumokokken beschermt tegen 23 soorten die het meeste voorkomen. De prik beschermt dus niet tegen alle soorten.
Kan ik de prik tegen pneumokokken halen en wanneer?
De overheid bepaalt wie wanneer een uitnodiging krijgt voor een gratis prik. Elk jaar zijn verschillende leeftijden aan de beurt. Op de site van het RIVM kunt u lezen wanneer u aan de beurt bent.
U krijgt een uitnodiging van uw huisarts als u aan de beurt bent. Dit is meestal in het najaar. De prik is dan gratis.
Bent u 80 jaar of ouder? Dan helpt de prik niet meer. Uw lichaam maakt niet genoeg afweerstoffen aan na de prik. De prik beschermt u daardoor niet tegen pneumokokken.
Soms heeft u de prik tegen pneumokokken al gehad of u krijgt de prik nog bij uw huisarts of bij uw arts in het ziekenhuis. Bijvoorbeeld omdat u sikkelcelziekte heeft of geen milt heeft. Dit hangt niet af van uw leeftijd.
Wanneer kunt u de prik niet krijgen?
U kunt de prik tegen pneumokokken niet krijgen:
- Als u eerder heeft gemerkt dat u allergisch bent voor de prik tegen pneumokokken.
Bel de huisarts of assistente in deze situaties:
- U heeft koorts (38 graden of hoger) op de dag dat u de prik krijgt. Wacht dan tot u geen koorts meer heeft.
- U heeft deze prik al eerder gekregen, bijvoorbeeld in het ziekenhuis.
- U wordt op de dag van de prik of binnen 2 dagen na de prik geopereerd.
Bel uw arts in het ziekenhuis in deze situaties:
- U krijgt chemotherapie of heeft dit in de laatste 3 maanden gehad.
- U heeft de laatste 12 maanden een beenmergtransplantatie gehad.
U kunt dan samen afspreken wanneer u de prik wel kunt krijgen.
Voordelen en nadelen van de prik tegen pneumokokken
De prik tegen pneumokokken heeft voordelen en nadelen.
Voordelen van de prik tegen pneumokokken:
- De prik beschermt tegen ziekten die door pneumokokken komen:
- De kans op longontsteking, bloedvergiftiging, hersenvlies-ontsteking en andere ernstige ziektes wordt kleiner.
- De kans wordt kleiner dat u zo ernstig ziek wordt dat u naar het ziekenhuis moet.
- De kans wordt kleiner dat u overlijdt aan een ernstige ziekte door pneumokokken.
- De prik geeft weinig bijwerkingen.
- De prik kunt u tegelijk krijgen met de griepprik.
Nadelen van de prik tegen pneumokokken:
- De plek waar geprikt is, kan pijnlijk, rood en dik zijn. Dit gaat na 1 tot 2 dagen over. De prikplek kan pijnlijker aanvoelen dan de griepprik.
- U kunt zich een paar dagen niet lekker voelen, met spierpijn en een beetje koorts. Dit is een normale reactie van het lichaam op de prik.
- De prik voorkomt niet alle ziekten door pneumokokken.
Meer informatie over de prik tegen pneumokokken
U kunt meer lezen over de prik tegen pneumokokken:
- op de website van het RIVM
- in de bijsluiter over wat er in de prik zit
Denkt u dat u een bijwerking heeft na de prik? Meld dit dan bij uw arts of op www.lareb.nl.
Over deze tekst
Wij hebben deze tekst gemaakt met:
- het advies van de Gezondheidsraad: Advies COVID-19 en vaccinatie tegen pneumokokken (2) van december 2020
- de LCI-richtlijn Pneumokokkenvaccinatie voor ouderen