In het kort
- Bij slikproblemen kun je eten of drinken niet goed doorslikken.
- Je kunt dikkere dranken kiezen of een medisch verdikkingsmiddel gebruiken.
- Je kunt zacht, smeuïg of gemalen eten nemen.
- Zorg ervoor dat je genoeg vocht en voedingsstoffen binnenkrijgt. Een diëtist kan hierbij helpen.
- Heb je psychische klachten door de slikproblemen? Vraag dan hulp aan je huisarts.
- Het is extra belangrijk dat je je mond goed verzorgt.
Aangepast eten en drinken bij slikproblemen
Je kunt aangepast eten en drinken gebruiken. Je hebt dan minder kans op verslikking, uitdroging en ondervoeding. Een logopedist of diëtist geeft advies over eten en drinken dat past bij je slikproblemen.
- aangepast drinken:
Je kunt dranken kiezen die wat dikker zijn. Of dunne dranken dikker maken. Maak de drank zo dik als karnemelk, stroop, vla of pudding. Een diëtist of logopedist legt uit hoe je dat kunt doen. - aangepast eten:
Kies voor zacht, smeuïg, gemalen of vloeibaar eten. Of eten waardoor je extra speeksel aanmaakt. De diëtist legt uit welk eten geschikt is.
Met aangepast eten en drinken krijg je misschien te weinig vocht of voedingstoffen binnen. Een diëtist kan je hierbij helpen:
- Hoe krijg je genoeg voedingsstoffen binnen?
- Hoe maak je het aangepaste eten smakelijk en niet te ingewikkeld?
Aanvullende speciale voeding op medisch advies kan helpen als je erg lang bezig bent met eten. Of als het eten veel stress geeft.
Lukt het niet om zelf genoeg te eten en te drinken? Dan is kunstmatige voeding mogelijk. Dat kan op 2 manieren:
- Met een sonde: je krijgt vocht en voedingsstoffen via een slangetje. Dat slangetje gaat door je neus of via een gaatje in de buikwand direct in je maag.
- Met een infuus: je krijgt vocht en voedingsstoffen direct in het bloed.
Meestal kun je blijven eten en drinken naast de sondevoeding.
Mondzorg bij slikproblemen
Door slikproblemen eet en drink je misschien minder. Zeker als je sondevoeding of infuusvoeding krijgt. Goede mondzorg is dan extra belangrijk.
- Hou je lippen vet, bijvoorbeeld met vaseline.
- Krijg je hulp bij het schoonmaken van je mond of bij het tandenpoetsen? Zorg er dan voor dat je zit en niet ligt. De kans dat je je verslikt in tandpasta is dan kleiner.
- Gebruik een tongschraper als je last hebt van tongbeslag. Dit zijn bacteriën en voedselresten.
- Controleer je mond na het eten op voedselresten.
- Gebruik eventueel een mondgel of verstuiver als je mond droog is.
- Je kunt kiezen voor een tandpasta met een minder sterke smaak (te koop bij de apotheek).
- Hou je mond vochtig. Dat is vooral belangrijk als je niet zelf kunt eten of drinken, maar volledige sondevoeding of infuusvoeding krijgt.
Regelmatige controle door de tandarts of mondhygiënist is belangrijk. Een slechte mondhygiëne vergroot de kans op een longontsteking door verslikken. Je kunt je arts vragen of die je wil doorsturen naar een Centrum Bijzondere Tandheelkunde voor controle van je mond en gebit.
Medicijnen gebruiken als je slikproblemen hebt
Heb je moeite om medicijnen door te slikken? Dan wil je de medicijnen misschien in kleinere stukjes breken of vermalen. Maar dat kan niet altijd. Sommige medicijnen werken dan minder goed. Of je krijgt meer last van bijwerkingen. Vraag je arts of apotheker om advies.
Andere oplossingen zijn:
- De medicijnen slikken met dik vocht, zoals appelmoes, vla of yoghurt.
- De medicijnen slikken met een slikgel. Dat is een dikke vloeistof die niet met medicijnen reageert.
- Misschien kun je de medicijnen in een andere vorm krijgen. Bijvoorbeeld als drankje of als zetpil.
Samen eten en drinken met slikproblemen
Eten en drinken doe je vaak samen met familie en vrienden. Slikproblemen kunnen daarbij veel invloed hebben. Bijvoorbeeld in deze gevallen:
- Je kunt niet goed tegelijk eten en praten.
- Je eet liever niet meer samen met anderen.
- Je eet en drinkt eigenlijk alleen nog maar voor je gezondheid, niet voor je plezier.
- Je bent bang om je te verslikken. Of je familie of vrienden zijn daar bang voor.
- Je schaamt je, bijvoorbeeld als er tijdens het eten speeksel of eten uit je mond komt.
- Je vindt het moeilijk dat je niet meer zelf kunt eten.
- Je krijgt sondevoeding via je neus en je vindt het vervelend dat anderen het slangetje zien. Een sonde door de buikwand kan dan een oplossing zijn.
Praat hierover met je familie en je naasten. Je kunt terecht bij een maatschappelijk werker, de praktijkondersteuner bij de huisarts of een psycholoog. Je huisarts of de arts in het ziekenhuis kan je doorsturen voor psychosociale ondersteuning of logopedisch advies. Je leert de slikproblemen te accepteren, hulpmiddelen te gebruiken of hoe je makkelijker kunt slikken.
Een paar adviezen:
- Vertel van tevoren over je slikproblemen. De meeste mensen hebben hier begrip voor.
- Wissel eten en praten bewust af. Maak hier afspraken over.
- Kauw zo goed mogelijk.
- Kies in gezelschap voor makkelijk en veilig eten en drinken. Zoals puree, gestoofde vis en wat dikkere vruchtendrank.
Vaak helpt het ook om met mensen te praten die hetzelfde meemaken (lotgenoten). Zij hebben praktische tips en weten wat je meemaakt. Heb je slikproblemen door een ziekte? Dan kun je bij je patiëntenvereniging vragen of zij lotgenotencontact organiseren. Er zijn ook groepen op internet waar mensen met slikproblemen elkaar vinden, zoals spierziekten.nl en kanker.nl.
Meer informatie over slikproblemen
Heb je slikproblemen door een ziekte, zoals de ziekte van Parkinson, een spierziekte of hersenletsel? Dan heeft jouw patiënten-organisatie meer informatie over slikproblemen bij jouw ziekte.
Algemene tips over voeding bij slikproblemen: Voedingstips bij problemen met kauwen en slikken op Voedingenkankerinfo.nl.
We hebben de informatie over slikproblemen gemaakt met de richtlijn voor artsen over slikproblemen.