In het kort
- Bij ernstig hartfalen bent u moe of benauwd na een kleine inspanning.
- U kunt ook al moe of benauwd zijn terwijl u rustig zit.
- Slik uw medicijnen elke dag.
- Beweeg op goede dagen wat meer. En op slechte dagen wat minder.
- Drink niet meer dan 1,5 liter vocht per dag.
- Bel uw arts als u in 3 dagen tijd 2 kilo of meer zwaarder wordt.
- Uw klachten kunnen lang hetzelfde blijven. Of plotseling veel erger worden.
- Denk na over uw wensen als u niet lang meer te leven heeft. Praat erover met uw arts en mensen om u heen.
Wat is ernstig hartfalen?
U heeft ernstig hartfalen als u de juiste medicijnen slikt en toch klachten heeft bij weinig of geen inspanning.
Bij hartfalen pompt uw hart minder goed. Het bloed wordt daardoor minder goed door uw lichaam gepompt. De organen en spieren in uw lichaam krijgen daardoor minder bloed. En dus ook minder zuurstof en minder voeding uit het bloed.
Bij ernstig hartfalen kan uw hart al bij heel weinig inspanning niet meer zorgen voor genoeg zuurstof en voeding.
De bloedvaten raken vol. Er kan vocht uit lekken. Dit gebeurt vooral naar de longen, buik, benen en enkels.
Ernstig hartfalen is niet te genezen.
Wat merk ik bij ernstig hartfalen?
- U bent moe of benauwd na een kleine inspanning. Bijvoorbeeld bij opstaan uit uw stoel, een klein stukje lopen of aankleden.
- U kunt ook al moe of benauwd zijn terwijl u rustig zit.
Daarbij heeft u vaak ook 1 of meer van deze klachten:
- U voelt zich benauwd als u ligt. Dit komt door vocht in uw longen.
- Uw voeten en enkels worden dikker. Dit komt omdat er overdag vocht uit de bloedvaten lekt naar uw benen.
- U moet 's nachts vaak plassen. Dit komt omdat het extra vocht in uw benen 's nachts weer terug gaat in uw bloedvaten. Het lukt uw hart 's nachts ook beter om dat extra vocht naar uw nieren te pompen. Uw nieren halen daar plas uit (water en afvalstoffen). Daarom moet u vaker plassen.
Adviezen bij ernstig hartfalen
Weeg uzelf regelmatig
Weeg uzelf 2 keer per week en schrijf uw gewicht op. Als u in 3 dagen meer dan 2 kilo zwaarder wordt, houdt u vocht vast. Bel dan uw arts. Misschien krijgt u dan een tijd meer medicijnen.
Bij ernstig hartfalen kunt u te dun worden. Dan is het belangrijk dat u gezond en genoeg eet om weer op een gezond gewicht te komen. Een diëtist kan hierbij helpen.
Drinken bij ernstig hartfalen
Drink niet meer dan 1,5 liter per dag. Meer drinken is te zwaar voor uw hart. U kunt dan vocht gaan vasthouden en meer klachten krijgen.
Tips om niet te veel te drinken:
- Schrijf op hoeveel u drinkt. Zet bijvoorbeeld een streepje op papier voor elke keer dat u iets drinkt.
- Meet hoeveel milliliter er in uw kopje of glas past. Zo kunt u precies meten hoeveel u drinkt.
- U kunt ook een kan van 1,5 liter op uw aanrecht zetten. Elke keer dat u iets drinkt, giet u een zelfde hoeveelheid water in de kan. Als de kan vol is, mag u niet meer drinken.
- Gebruik kleine kopjes en glazen. Zo drinkt u niet te veel in 1 keer en kunt u het drinken verspreiden over de dag.
- Maak voor uzelf een schema. Schrijf voor de hele dag op hoe laat u wat drinkt en hoe veel.
- Vraag uw apotheek of u uw medicijnen bijvoorbeeld met yoghurt, vla of appelmoes mag nemen. In plaats van met water.
Gezond eten bij ernstig hartfalen
Eet genoeg en gezond. Misschien bent u soms te moe om te eten. Toch is het belangrijk om genoeg en gezond te eten zodat u niet (verder) afvalt.
Eet heel weinig zout. Door zout houdt uw lichaam extra vocht vast. Uw hart krijgt het daardoor zwaarder.
Tips om weinig zout te eten:
- Doe zelf geen zout bij uw eten.
- Eet geen snacks en kant-en-klare maaltijden met veel zout, zoals soep, pizza en chips.
- Kijk bij het Voedingscentrum voor meer tips en recepten om minder zout te eten.
Let op: gebruik geen zout-vervangers waar kalium in zit, zoals kaliumzout. Kaliumzout kan gevaarlijk zijn als u medicijnen tegen hartfalen gebruikt.
Bewegen bij ernstig hartfalen
Bewegen is goed bij hartfalen. Maar bij ernstig hartfalen kan bewegen lastig zijn door uw klachten.
Luister goed naar uw lichaam. Meestal heeft u goede en slechte dagen.
Probeer op goede dagen wat meer te bewegen. Bijvoorbeeld door thuis wat vaker kleine stukjes te lopen.
Neem op slechte dagen wat meer rust.
Misschien is bewegen lastig voor u, of vindt u het spannend. Een fysiotherapeut die veel weet over hartfalen kan u hierbij helpen. Bijvoorbeeld met een oefenprogramma. Soms stuurt uw arts u door naar een speciale afdeling in het ziekenhuis (hart-revalidatie).
Alcohol en roken
Drink geen alcohol. Alcohol is slecht voor uw hart en kan hartfalen erger maken. Drinkt u toch? Drink dan niet meer dan 1 glas alcohol op een dag en niet iedere dag.
Stop met roken als u rookt. Roken zorgt ervoor dat uw hartspier minder bloed krijgt. De gezondheid van uw hart wordt dan snel minder.
Autorijden bij ernstig hartfalen
U mag niet autorijden als u al buiten adem bent zonder iets te doen.
Bent u bij weinig inspanning buiten adem, maar niet als u rustig zit? Dan heeft u een brief van een hartspecialist (cardioloog) nodig om te mogen rijden.
Seks bij ernstig hartfalen
U mag gewoon vrijen.
Let wel goed op uw lichaam. Raakt u snel buiten adem? Of krijgt u hartkloppingen of pijn op uw borst? Bespreek dit met uw arts. Soms kunt u voor het vrijen medicijnen nemen waardoor u minder klachten heeft.
Reizen bij ernstig hartfalen
Wilt u op reis? Bespreek dit met uw hartspecialist in het ziekenhuis.
Meestal kunt u beter niet vliegen als u buiten adem bent zonder iets te doen.
U mag wel vliegen als u alleen buiten adem bent bij inspanning.
Bij ernstig hartfalen raden artsen het meestal af om op vakantie te gaan naar:
- een plek die hoger ligt dan 1500 meter, bijvoorbeeld in de bergen.
- een plek waar het heel warm en vochtig is.
Slapen bij ernstig hartfalen
Voelt u zich benauwd als u plat ligt? Leg dan 1 of meer extra kussens onder uw hoofd.
Of zet het hoofdeinde van uw bed wat hoger, als dat kan.
Welke behandeling krijg ik bij ernstig hartfalen?
U krijgt meestal meerdere soorten medicijnen. Uw arts bekijkt samen met u welke medicijnen het beste zijn voor u. Kijk bij Ik krijg medicijnen tegen hartfalen.
Slik uw medicijnen elke dag. Stop nooit zomaar. Medicijnen zorgen ervoor dat uw hart het bloed beter door uw lichaam pompt. Uw hart hoeft dan minder hard te werken:
- Hierdoor kunnen uw klachten minder worden.
- U heeft minder kans dat uw hart langzaam steeds een beetje slechter wordt.
- U heeft minder kans dat uw hart plotseling heel slecht wordt.
- Daardoor heeft u minder kans dat u naar het ziekenhuis moet of overlijdt.
Soms kunt u een klein apparaatje laten plaatsen onder de huid van uw borstkas. Uw arts bespreekt dit dan met u.
Het apparaatje meet uw hartritme. Als u een gevaarlijk probleem krijgt met uw hartritme, geeft het een elektrische schok. Door de schok klopt uw hart weer normaal. Dit heet een ICD (Implanteerbare Cardioverter Defibrillator).
Hoe gaat het verder bij ernstig hartfalen?
Hartfalen is niet te genezen. Bij hartfalen is het moeilijk te voorspellen hoe uw ziekte zal verlopen. De meeste mensen krijgen langzaam steeds meer klachten. Soms kunnen de klachten een tijdje veel erger worden en dan weer minder.
U vraagt zich misschien af hoe lang u nog zult leven. Dat is moeilijk te voorspellen. U kunt jaren dezelfde klachten hebben. Maar u kunt ook plotseling ergere klachten krijgen en sterven.
Misschien maakt de toekomst u onzeker. Praat erover met uw arts en met mensen om u heen.
U kunt ook denken en praten over uw wensen voor zorg en behandeling voor de laatste fase van uw leven. Bespreek hoe u zich voelt en wat u graag zou willen. Bijvoorbeeld of u nog naar het ziekenhuis wilt. En welke behandeling u nog wel wilt en welke niet meer.
Het geeft rust als u weet dat de mensen om u heen en uw arts weten wat u belangrijk vindt. Zij kunnen u dan de zorg geven die bij u past.
Wat kan ik verwachten in de laatste fase van mijn leven bij ernstig hartfalen?
In de laatste fase van uw leven bij ernstig hartfalen krijgt u meestal meer klachten. Vooral vermoeidheid, benauwdheid of dikkere benen.
Meestal worden uw klachten minder met medicijnen:
- Soms heeft u meer medicijnen nodig, bijvoorbeeld extra plaspillen tegen vocht vasthouden. Dit maakt u minder benauwd en maakt uw benen weer dunner.
- Soms worden uw klachten juist beter door minder medicijnen te slikken. Bijvoorbeeld als u weinig drinkt en te veel vocht verliest door uw plaspillen.
- Als het nodig is, krijgt u het medicijn morfine tegen benauwdheid.
- Als het nodig is, krijgt u ook andere medicijnen. Bijvoorbeeld tegen pijn of angst.
- Uw arts kan u ook medicijnen geven waar u suf van wordt. Daardoor heeft u minder last van benauwdheid of andere klachten. Dit heet palliatieve sedatie.
Heeft u een ICD? Bespreek dan wat u met uw arts wat u wilt met uw ICD in de laatste fase van uw leven.
Uw arts is er voor u. Praat met hem of haar over uw wensen en gedachten als u niet lang meer te leven heeft. Bijvoorbeeld over waar u wilt sterven. Of over uw levensvragen of uw angsten. U kunt alles bespreken.
Kijk ook bij: Ik heb niet lang meer te leven.
morfine
Morfine is een sterke pijnstiller. Het hoort bij een groep stoffen genaamd opiaten. Deze stoffen lijken allemaal op morfine.
Artsen schrijven het voor bij plotselinge ernstige pijn, zoals pijn na een operatie, ernstige verwonding, pijn na een hartinfarct of koliekpijn. Ook bij langdurige hevige pijn, zoals pijn bij kanker.
Artsen schrijven het ook voor bij ernstige benauwdheid door een hart dat minder goed pompt (hartfalen) en bij zorg voor mensen die niet meer beter worden (palliatieve zorg).
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Wanneer bellen bij ernstig hartfalen?
Bel met spoed uw (huis)arts of 112 bij 1 of meer van deze klachten:
- U ademt plotseling veel sneller of moeilijker dan u daarvoor deed.
- U bent plotseling veel benauwder dan eerst.
- U kunt helemaal niet meer liggen door de benauwdheid.
Deze klachten kunnen betekenen dat er (veel) vocht in uw longen zit. U heeft dan snel een behandeling nodig.
Bel uw (huis)arts bij 1 of meer van deze klachten:
- U wordt in 3 dagen 2 kilo of meer zwaarder.
- U krijgt steeds dikke voeten en enkels.
- U verliest veel vocht door overgeven of diarree.
- U verliest veel vocht door zweten. Bijvoorbeeld bij koorts of heel warm weer.
Zo nodig krijgt u meer of minder medicijnen.
Maak een afspraak met uw arts als u denkt dat u bijwerkingen heeft van uw medicijnen.
Meer informatie over hartfalen
- Meer informatie over hartfalen: kijk bij de Hartstichting.
- Kijk bij de Harteraad voor ervaringen van andere mensen met hartfalen.
U vindt hier ook formulieren die handig kunnen zijn als u hartfalen heeft. Bijvoorbeeld om uw gewicht bij te houden.
We hebben deze tekst gemaakt met:
- de richtlijn voor huisartsen: de NHG-Standaard Hartfalen