Ik werk vaak 's nachts. Hoe blijf ik gezond?

In het kort

Uw dag-en-nachtritme kan in de war raken als u 's nachts werkt.
U kunt niet goed slapen. Of u bent erg moe.
Als u jarenlang veel 's nachts werkt, heeft u een grotere kans op diabetes en ziektes van uw hart en bloedvaten.
Eet daarom gezond, rook niet en beweeg regelmatig.
Zorg samen met uw werkgever voor een gezond werkrooster.
Doe 1 of meer korte slaapjes tijdens een nachtdienst.
Praat met uw werkgever of de bedrijfsarts bij klachten of problemen.

Film

Download deze film

Filmbestand mp4 71 kb
Geluidsbestand voor als je slecht ziet of blind bent mp3
Ondertitelingsbestand srt, 4kb vtt 3kb
© 2012-2024 NHG | Gebruiksvoorwaarden

Bekijk de film Werken in de nacht op Thuisarts.nl

Wat is 's nachts werken?

's Nachts werken is werken tussen 12 uur 's nachts en 6 uur 's ochtends.
U werkt de hele nacht, of een deel van de nacht bij:

nachtdiensten
vroege ochtenddiensten
late avonddiensten
werken in verschillende tijdzones

Veel mensen werken 's nachts. Bijvoorbeeld:

beveiliger
magazijnmedewerker
productiemedewerker of procesoperator
stewardess of piloot
postsorteerder
vrachtwagenchauffeur
politieagent
verpleegkundige, verzorgende of arts
kok, ober of serveerster

Als u 's nachts werkt, heeft dat invloed op uw lichaam. U bent wakker en actief wanneer uw lichaam hoort te rusten. En u slaapt juist op tijden dat uw lichaam actief wil zijn. Het kan uw dag-en-nacht ritme in de war maken. U bent dan bijvoorbeeld moe overdag. Of u heeft problemen met slapen 's nachts of na een nachtdienst.

Als u af en toe 's nachts werkt, kan dat meestal geen kwaad voor uw gezondheid. Na een nachtdienst komt u weer in uw normale dag-en-nachtritme. U slaapt weer 's nachts. En uw moeheid gaat weg.

Welke klachten kan ik krijgen door 's nachts werken?

Het kan zijn dat u geen last heeft van 's nachts werken. Maar u kunt ook klachten krijgen. Bijvoorbeeld:

U bent moe.
U heeft weinig energie om dingen te doen.
U heeft problemen met slapen. Bijvoorbeeld:
- U kunt moeilijk wakker blijven tijdens uw nachtdienst.
- U valt na uw nachtdienst moeilijk in slaap. Of u slaapt korter.
U kunt minder goed uw aandacht houden bij wat u doet.
U reageert langzamer. Bijvoorbeeld:
- U zet een machine te laat uit.
- U remt bijna te laat als u na uw nachtdienst in de auto naar huis rijdt.
U heeft het idee dat u minder goed kunt nadenken. U kunt bijvoorbeeld minder snel beslissingen nemen tijdens uw werk.
U heeft meer moeite om gezond te eten. U heeft bijvoorbeeld meer trek in ongezonde snacks.

Welke risico’s heeft het als ik jarenlang 's nachts werk?

Als u jarenlang veel 's nachts werkt, heeft u een grotere kans op:

diabetes type 2
ziektes van hart en bloedvaten, zoals hartaanval, hartfalen en beroerte

Misschien is uw kans op het metabool syndroom ook groter. Bij het metabool syndroom horen:

overgewicht
te veel vet in uw bloed
te hoog cholesterol
hoge bloeddruk

Met deze klachten heeft u een grotere kans op diabetes type 2 en ziektes van hart en bloedvaten.

Kanker

Het is nog niet duidelijk of mensen die jarenlang veel 's nachts werken vaker kanker krijgen. Bijvoorbeeld borstkanker, darmkanker of prostaatkanker.

Wat kan ik zelf doen op mijn werk als ik nachtdiensten doe?

U kunt zelf veel doen om gezond te blijven als u 's nachts werkt. Deze adviezen helpen u daarbij:

Werkrooster

Doe niet meer diensten dan echt nodig is. Ruil dus ook geen diensten als u daardoor meer nachtdiensten doet.
Probeer te regelen dat uw diensten met de klok mee veranderen. Dus eerst dagdienst, dan avonddienst en daarna nachtdienst. En zo verder.

Tijdens de nachtdienst

Doe 1 of meer korte slaapjes tijdens de nachtdienst als dat kan. Slaap 20 minuten of korter.
Slaapt u erg weinig? Doe dan ook een kort slaapje voordat uw nachtdienst begint.
Doe geen gevaarlijk werk direct na een kort slaapje. Zo is de kans op ongelukken kleiner.
Eet tijdens de nachtdienst alleen een lichte maaltijd. En eet niet te veel. Ga niet snacken als u even niks te doen heeft.
Drink liever geen koffie of cola om wakker te blijven. Of energiedrankjes met cafeïne. Cafeïne helpt sommige mensen om beter wakker te blijven. Maar cafeïne kan het ook moeilijker maken om na een nachtdienst in slaap te vallen. En van cafeïne kunt u ook klachten krijgen, zoals hoofdpijn en een hart dat sneller klopt. Dat kan als u er te veel van neemt.

Er zijn speciale lampen voor mensen die 's nachts werken: daglicht-lampen. Dat zijn lampen met helder licht of blauw licht. Het is nog niet duidelijk of ze helpen om minder last te hebben van nachtdiensten. Artsen raden deze lampen daarom niet aan.

Gezond leven en goed slapen als ik vaak 's nachts werk

Gezond leven en goed slapen kunnen helpen om gezond te blijven als u vaak 's nachts werkt.

Gezond leven

Goed slapen

Zorg voor een donkere slaapkamer.
Zorg dat het rustig is in huis als u gaat slapen.
Slaap lang genoeg. Volwassenen slapen meestal ongeveer 8 uur.
Beweeg regelmatig. Maar ga niet intensief sporten vlak voor u naar bed gaat. Bijvoorbeeld niet hardlopen. Wandelen kan wel.
Kijk 1 uur voor u gaat slapen niet meer op een beeldscherm. Dus geen televisie, tablet, mobiele telefoon of laptop.
Drink geen alcohol om in slaap te vallen.
Drink in de uren voor u gaat slapen geen koffie, cola, energiedrankjes of sterke thee. Rook ook niet. En gebruik geen drugs.
Probeer 1 uur voor u gaat slapen alvast te ontspannen. Neem bijvoorbeeld een warm bad. Of doe oefeningen die u rustig maken. Lees meer tips bij beter ontspannen.
Slik geen melatonine of andere slaappillen.
Kijk voor meer adviezen bij beter slapen.

Wat kan mijn werkgever voor mij doen als ik vaak 's nachts werk?

Uw werkgever moet ervoor zorgen dat u zo weinig mogelijk nachtdiensten hoeft te doen. En dat u uw werk 's nachts goed kunt doen. Dat staat in de wet.

Uw werkgever moet deze dingen voor u regelen:

een gezond werkrooster
niet te veel werk dat zwaar is voor uw lichaam
een veilige werkplek
dat u gezond eten en drinken kunt kopen
goede verlichting
een prettige temperatuur om in te werken
genoeg pauzes. Tijdens een nachtdienst zijn dat bijvoorbeeld:
- 2 pauzes van 10 minuten
- en 1 pauze van 30 minuten
een donkere kamer waar u kunt slapen. Ook na een nachtdienst. Zo kunt u uitgerust en veilig naar huis.

Heeft u zelf wensen? Praat erover met uw werkgever. Bijvoorbeeld:

U wordt ouder. U wilt minder nachtdiensten doen, omdat u er minder goed door slaapt.
U heeft kleine kinderen. Daarom werkt u een tijdje liever niet 's nachts.

Misschien kunnen jullie dingen veranderen. Bijvoorbeeld minder nachtdiensten, langere pauzes of minder zwaar werk.

Wat is een gezond werkrooster voor nachtdiensten?

Een gezond werkrooster is belangrijk als u vaak 's nachts werkt.
Daar zijn regels voor, zoals:

een nachtdienst duurt 8 uur of korter
liefst 2 of 3 nachtdiensten achter elkaar
genoeg rustdagen:
- 2 rustdagen na 4 of 5 diensten
- 3 rustdagen na 6 diensten
liefst eerst een dagdienst, dan een avonddienst en daarna een nachtdienst
liefst steeds hetzelfde patroon in de diensten:
- bijvoorbeeld 2 avonddiensten, 2 nachtdiensten, 2 rustdagen
bij een vroege ochtenddienst: 7 uur of later beginnen
gemiddeld 34 tot 38 uur per week werken, of minder

Een werkgever moet een zo gezond mogelijk werkrooster maken. Daarbij kan de werkgever zich niet altijd aan alle regels houden. Soms kan dat niet door het soort werk dat u doet. Of doordat het bedrijf waar u voor werkt alleen 's nachts werkt.

Onderzoek door de bedrijfsarts

Uw werkgever moet werknemers die 's nachts werken regelmatig laten onderzoeken. Dat staat in de wet. Dit onderzoek heet een Preventief Medisch Onderzoek. Het is om te kijken of u klachten heeft. En om te kijken of u een grotere kans op ziektes heeft, zoals diabetes.

De bedrijfsarts doet dit onderzoek. U vult een vragenlijst in. Dit gebeurt 1 keer in de 4 jaar. Mensen met een grotere kans op ziektes van hart en bloedvaten krijgen dit onderzoek vaker.

De bedrijfsarts onderzoekt zo:

hoe goed u slaapt
of u veilig kunt werken
uw risico op diabetes en ziektes van uw hart en bloedvaten

Komt uit het onderzoek dat u klachten heeft? Of een grotere kans op diabetes en ziektes van hart en bloedvaten? Dan vraagt de bedrijfsarts of u op het spreekuur komt. Jullie bespreken dan uw situatie.

De gesprekken met de bedrijfsarts zijn geheim. Zonder uw toestemming mag de bedrijfsarts niet over de uitkomst van het onderzoek praten met uw werkgever.

Hoe gaat het verder als ik last heb van 's nachts werken?

Dit kunt u doen als u toch klachten krijgt:

Kijk waardoor uw klachten komen. Misschien bent u meer nachtdiensten gaan doen. Of is uw werkrooster veranderd. Of uw situatie thuis is anders geworden.
Probeer uw klachten minder te maken met de adviezen.
Blijf gezond leven. Zo maakt u de kans op ziektes zoals diabetes type 2 kleiner.
Praat op tijd met uw werkgever. Bijvoorbeeld als er problemen zijn met het werkrooster. Of als u wilt dat uw werkplek aangepast wordt.
Maak een afspraak met de bedrijfsarts. Stel uw vragen over uw gezondheid aan de bedrijfsarts. Dat kan ook als u niet ziek (gemeld) bent.
Heeft u veel klachten? Misschien kunt u dan een tijdje minder nachtdiensten doen. Of even helemaal geen nachtdiensten doen. Praat hierover met uw werkgever of de bedrijfsarts.

Meer informatie over 's nachts werken en gezondheid

Lees meer over nachtdiensten op het Arboportaal van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Daar vindt u ook een filmpje.
Kijk bij het RIVM voor meer adviezen voor gezonder werken in de nacht.

We hebben deze tekst over 's nachts werken en gezondheid gemaakt:

met de richtlijn Nachtwerk en gezondheid voor bedrijfsartsen
samen met de vereniging van bedrijfsartsen (NVAB)