In het kort
- Als zwanger worden niet lukt, dan stuurt de huisarts jullie door naar het ziekenhuis.
- Een arts onderzoekt of er een oorzaak is dat het niet lukt.
- Andere onderzoeken zijn bijvoorbeeld een röntgenfoto of kijkonderzoek.
- Wordt er een oorzaak gevonden? Dan kun je meestal een behandeling krijgen.
- Wordt er geen oorzaak gevonden? Dan krijg je meestal het advies om nog langer zelf te proberen zwanger te worden.
Wanneer naar het ziekenhuis als het niet lukt om zwanger te worden?
Je kunt naar de huisarts gaan als het minstens 1 jaar niet is gelukt om zwanger te worden. Met een tabel kan de huisarts meestal schatten hoe groot de kans is op een zwangerschap in het komende jaar.
- Is die kans groter dan 4 op 10, dan raden artsen je aan om af te wachten. Blijf een half jaar tot een jaar regelmatig vrijen. Regelmatig vrijen is om de 2 of 3 dagen.
- Is die kans kleiner dan 3 op 10, dan kan de huisarts je doorsturen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek.
- Zit de kans ertussen in, dan bespreekt de huisarts met jullie wat hij of zij aanraadt.
Je wordt meestal doorgestuurd:
- als uit onderzoek via de huisarts blijkt dat het zaad van de man minder goed is.
- als je via jouw huisarts geen zaadonderzoek kunt laten doen. Hij of zij kan dan niet schatten hoe groot de kans op zwangerschap is in het komende jaar.
- als je als vrouw 38 jaar of ouder bent en het na minstens 1 jaar proberen niet is gelukt om zwanger te worden.
- als er regelmatig meer dan 35 dagen zitten tussen elke eerste dag van je ongesteldheid.
- als het onduidelijk is of de vrouw een eisprong krijgt. Bijvoorbeeld bij PCOS.
- als de eileiders misschien dichtzitten. Bijvoorbeeld door endometriose of chlamydia. Of als je een ingewikkelde buikoperatie hebt gehad. Bijvoorbeeld bij een blindedarmontsteking.
Vrouwen die zwanger willen worden met zaaddonor
Deze pagina gaat ook over vrouwen die proberen zwanger te worden met zaad van een donor. Sommige stukken tekst gelden niet voor al deze vrouwen. Bijvoorbeeld de tekst over onderzoeken bij de man. Die zijn alleen belangrijk als de donor bekend is en wil meewerken aan onderzoek.
Met wie hebben we het eerste gesprek in het ziekenhuis?
In het ziekenhuis krijg je een gesprek met een arts of verpleegkundige die veel weet over zwanger worden en vrouwenziektes.
Sommige vrouwen willen in het begin het liefst een arts die vrouw is. Als je dit wilt, kun je dit vragen als je de afspraak maakt. Soms kan het ziekenhuis dit dan voor je regelen.
De arts stelt jou en je partner eerst allerlei vragen. Bijvoorbeeld over hoe de ongesteldheid gaat. En over hoe vaak jullie vrijen, en of het vrijen goed gaat en fijn is. Misschien vind je het moeilijk om daar over te praten. De arts zal je hierbij zo goed mogelijk helpen. Bedenk je dat hij of zij deze vragen alleen maar stelt om je te helpen.
Adviezen voor het eerste gesprek:
- Voor de vrouw: heb je vooraf bijgehouden hoe vaak je ongesteld bent? Neem dit overzicht dan mee.
- Bedenk vooraf welke vragen je hebt. Schrijf ze op een briefje of in je telefoon. Bekijk bij het einde van de afspraak of al je vragen beantwoord zijn.
- Vraag of je het gesprek mag opnemen met je telefoon. In het gesprek krijg je veel informatie. Als je het opneemt, kun je het later nog eens terugluisteren.
- Vraag de arts om het nog eens uit te leggen als je iets niet helemaal begrijpt.
Bij het eerste gesprek krijgen jullie verschillende onderzoeken. Dit is om te kijken of er een oorzaak is dat zwanger worden niet lukt. En om te berekenen wat jullie kans is op een zwangerschap, als de huisarts dat nog niet had gedaan.
Welke onderzoeken krijg ik als vrouw als zwanger worden niet lukt?
Tijdens het eerste gesprek zal de arts vragen hoe lang je bent en hoeveel je weegt. Daarmee wordt je BMI berekend. De arts kijkt ook naar de vorm van je lichaam en voelt aan je buik.
Daarna onderzoekt de arts via je vagina je baarmoeder en eierstokken. De arts bekijkt eerst de buitenkant en daarna de binnenkant.
Kijken in je vagina
Om de binnenkant te onderzoeken gebruikt de arts een spreider. Dit is een hulpmiddel om je vagina voorzichtig een beetje te openen. Dit gaat beter als je ontspannen bent. Diep inademen en uitademen kan daarbij helpen.
De arts bekijkt hoe je baarmoedermond en de wand van je vagina eruitzien. Daarna wordt de spreider er weer uitgehaald.
Voelen in je vagina
De arts voelt meestal ook met 1 of 2 vingers in je vagina. En met de andere hand aan je buik. Zo weet de arts hoe groot je baarmoeder en eierstokken zijn, en hoe ze in je buik liggen. Dit onderzoek doet meestal geen pijn.
Echo van je baarmoeder, eileiders en eierstokken
Vaak maakt de arts ook een echo van je baarmoeder, eileiders en eierstokken. Daarvoor brengt de arts een staafje in je vagina dat echo’s kan maken.
Als je het onderzoek vervelend vindt
Je kunt een onderzoek via je vagina vervelend vinden. Zeker als het de eerste keer is. Je arts vertelt je steeds wat die gaat doen. Als jouw arts dat niet doet, vraag er dan om. Zeg het altijd meteen als je iets vervelend vindt of als het pijn doet.
Ben je bang of onzeker voor het onderzoek? Bespreek dit met je arts. Die zal de tijd nemen om je op je gemak te stellen. Je partner mag erbij zijn om je te steunen, als je dat fijn vindt.
Bloedonderzoek
Meestal prikt de arts ook meteen bloed. Het bloed wordt onderzocht om te kijken of je stofjes in je lichaam hebt tegen chlamydia (afweerstoffen). Chlamydia is een soa door een bacterie. Het zorgt er bij een klein deel van de vrouwen voor dat de eileiders dicht gaan zitten. Dat kan zwanger worden moeilijk maken.
Soms wordt ook gekeken naar de hormonen in je bloed.
Welke onderzoeken krijg ik als man als mijn partner niet zwanger wordt?
Sommige mannen hebben eerst een zaadonderzoek via de huisarts. Voor andere mannen is het zaadonderzoek in het ziekenhuis de eerste keer.
Als uit het eerste onderzoek blijkt dat het zaad minder goed is, krijg je nog een tweede zaadonderzoek.
Hoe gaat onderzoek van zaad?
- Je krijgt vooraf een potje en een formulier.
- Het zaad moet na het klaarkomen binnen 1 uur in het laboratorium zijn. Daarom hebben veel ziekenhuizen een kamer waar je kunt klaarkomen in het potje.
- Het zaad van 1 keer klaarkomen is genoeg.
- Mag je thuis klaarkomen? Breng het zaad dan zo snel mogelijk naar het ziekenhuis. Doe het potje in een binnenzak of broekzak. Dan blijft de temperatuur goed.
- Is het zaad ouder dan 1 uur? Of is het te warm of te koud bewaard? Dan heeft het onderzoek geen zin meer. De kwaliteit van zaad is dan minder geworden.
De kwaliteit van het zaad kan minder zijn als je koorts hebt gehad in de laatste 3 maanden. Of als je medicijnen gebruikt. Vertel het aan de arts als dit zo is.
Het zaad wordt onderzocht onder een microscoop. Een specialist kijkt naar:
- hoeveel zaadcellen er zijn
- hoeveel zaadcellen goed bewegen
Hoe gaat het verder na de eerste onderzoeken in het ziekenhuis?
Het verschilt per ziekenhuis hoe lang het duurt voordat je alle uitslagen hebt. Het kan 2 weken zijn, maar soms ook 6 weken. Je arts vertelt hoe lang het bij jullie ongeveer duurt.
Als alle uitslagen bekend zijn, heb je weer een afspraak in het ziekenhuis.
Bij de vrouw: Tijdens deze afspraak vertelt de arts wat hij of zij zag tijdens het onderzoek van je lichaam. Dat heb je misschien ook al gehoord tijdens het onderzoek.
Ook krijg je de uitslag van het bloedonderzoek.
Bij de man: je hoort of je genoeg goede zaadcellen hebt.
- Was dit je eerste zaadonderzoek? Als je zaad minder goed was, krijg je na ongeveer 2 maanden nog een zaadonderzoek. Eén keer kan namelijk gewoon pech zijn. Pas bij 2 keer weet je dat het klopt.
- Was dit je tweede zaadonderzoek? Dan is dit de echte uitslag.
De arts bespreekt met jullie:
- wat de uitslagen betekenen
- en wat zijn of haar advies voor jullie is
Is er bij jullie niets bijzonders gevonden? En hebben jullie een kans van 4 op 10 of groter op een zwangerschap? Dan krijgen jullie meestal het advies om nog een half jaar tot een jaar zelf te proberen zwanger te worden. Soms geeft de arts het advies om nog meer onderzoeken te doen.
Is er wel iets bijzonders gevonden? En/of is jullie kans op een zwangerschap kleiner dan 3 op 10? Dan volgt meestal verder onderzoek.
Als de kans ertussen in zit, dan bespreekt je arts met jullie wat hij of zij aanraadt.
Welke volgende onderzoeken zijn er voor mij als vrouw als zwanger worden niet lukt?
Je kunt verschillende onderzoeken krijgen. Je arts bespreekt met jou welke onderzoeken nuttig kunnen zijn:
Onderzoek van plas of van slijmvlies uit je baarmoeder
Heb je afweerstoffen in je lichaam tegen chlamydia? Dan onderzoekt de arts of de bacterie nog actief is:
- Bij een onderzoek van plas: je moet plassen in een schoon potje.
- Bij een onderzoek van slijmvlies uit je baarmoeder: je krijgt een uitstrijkje. Er wordt via je vagina wat slijmvlies weggehaald van je baarmoedermond. Dit doet geen pijn.
De plas of cellen op het slijmvlies worden onderzocht. Als de bacterie nog actief is, krijg je een medicijn tegen chlamydia (antibiotica).
Röntgenfoto’s van je baarmoeder en eileiders
De arts spuit een vloeistof in je baarmoeder die goed te zien is op röntgenfoto’s (contrastmiddel). Op hetzelfde moment maakt hij of zij de foto’s. Dit onderzoek kan pijn doen. Je kunt vooraf een pijnstiller nemen. Bespreek dit met je arts.
Op de foto kan de arts zien of de vloeistof goed door je baarmoeder en eileiders loopt. Er is ook te zien of je baarmoeder een afwijkende vorm heeft.
Ben je overgevoelig voor contrastmiddel? Vertel dit dan vooraf aan je arts.
Kijkonderzoek
Je wordt in een diepe slaap gebracht (narcose). De arts maakt 2 of 3 sneetjes in je buik, meestal in je navel en net boven je schaamhaar. Door het ene sneetje schuift de arts een buisje met een kleine camera naar binnen. Door het andere sneetje een buisje waarmee de arts je baarmoeder en eierstokken een beetje kan verschuiven. Zo kan de arts beter kijken of er iets bijzonders te zien is.
Meestal kun je dezelfde dag weer naar huis. Vaak heb je wel nog 3 of 4 dagen last van de operatie. Bijvoorbeeld een vervelend gevoel in je buik of slappe benen.
De sneetjes in je buik zijn klein (ongeveer 1 centimeter) en genezen snel.
Welke volgende onderzoeken zijn er voor mij als man als mijn partner niet zwanger wordt?
Is de kwaliteit van je zaad minder goed? Dan kan de arts je doorsturen naar een andere arts voor onderzoek. Bijvoorbeeld een arts die veel weet over ziektes bij mannen (androloog). Of een arts die veel weet over problemen van de plasbuis, penis en teelballen (uroloog).
De arts zal je penis en balzak bekijken en er aan voelen.
Soms krijg je een bloedonderzoek of echo van de balzak en prostaat.
Hoe gaat het verder als zwanger worden niet lukt?
De arts bespreekt met jullie wat de uitslag betekent en wat jullie mogelijkheden zijn. Dat verschilt per uitslag:
Er is een oorzaak gevonden bij de onderzoeken
- Soms is er een behandeling mogelijk. Bijvoorbeeld een kijkoperatie als de vrouw endometriose heeft. Misschien lukt het daarna zelf om zwanger te worden.
- Soms kun je een behandeling om zwanger te worden proberen, zoals iui, ivf of icsi. Bijvoorbeeld als de man minder goed zaad heeft.
Er is geen oorzaak gevonden bij de onderzoeken
De arts bespreekt met jullie wat het beste is:
- Als de kans groter is dan 4 op 10: nog een half jaar tot een jaar zelf proberen zwanger te worden.
- Als de kans kleiner is dan 3 op 10: een behandeling proberen om zwanger te worden, zoals iui of ivf.
- Als de kans ertussen in zit: de arts bespreekt met jullie wat hij of zij aanraadt.
Het kan onduidelijk blijven waarom je niet zwanger wordt. Dit is bij veel stellen zo.
Meer informatie over als zwanger worden niet lukt
Kijk voor meer informatie en contact met mensen bij wie zwanger worden ook niet lukt op Freya.
We hebben deze tekst gemaakt met de richtlijn voor artsen over Oriënterend Fertiliteitsonderzoek (OFO).