In het kort
- Bij een persoonlijkheidsstoornis zijn bepaalde eigenschappen erg aanwezig.
- U bent bijvoorbeeld extreem gevoelig voor kritiek, u heeft heel erge bindingsangst of verlatingsangst, u doet dingen zonder na te denken, u bent erg afhankelijk, perfectionistisch of verlegen.
- Hierdoor krijgt u verschillende problemen in uw leven: thuis, op school en/of op uw werk.
- Een persoonlijkheidsstoornis is het beste te behandelen met psychotherapie.
Wat is een persoonlijkheidsstoornis?
Ieder mens heeft een eigen persoonlijkheid. Dat betekent dat ieder mens bepaalde eigenschappen heeft en op een heel eigen manier reageert op situaties.
Uw persoonlijkheid bepaalt:
- wat u in een bepaalde situatie denkt, voelt en doet
- hoe u naar uzelf en naar andere mensen kijkt
- wat u van gebeurtenissen vindt
- of u uw emoties op een gezonde manier kunt beheersen
Bij een persoonlijkheidsstoornis zijn bepaalde eigenschappen zo sterk dat u niet altijd goed op situaties kunt reageren. U bent bijvoorbeeld
- extreem gevoelig voor kritiek,
- heel erg bang om u te binden aan iemand anders,
- heel bang om verlaten te worden,
- heel erg impulsief (u doet dingen zonder eerst na te denken),
- heel erg afhankelijk,
- heel erg perfectionistisch
- of heel erg verlegen.
Hierdoor krijgt u problemen in uw leven: thuis, op school en/of op uw werk. Vaak gebeurt dit in uw puberteit of als u net volwassen bent. Maar de persoonlijkheidsstoornis kan ook pas op latere leeftijd duidelijk worden.
Een persoonlijkheidsstoornis komt vaak voor in combinatie met nog een andere persoonlijkheidsstoornis of een andere psychische aandoening, zoals een angststoornis, PTSS, dwangstoornis, depressie of ADHD.
Ongeveer 7 van de 100 mensen in Nederland hebben een persoonlijkheidsstoornis.
Wat zijn de verschijnselen van een persoonlijkheidsstoornis?
Er zijn 3 groepen persoonlijkheidsstoornissen:
Cluster A persoonlijkheidsstoornissen:
- Paranoïde-persoonlijkheidsstoornis
- Schizoïde-persoonlijkheidsstoornis
- Schizotypische-persoonlijkheidsstoornis
Mensen met deze stoornissen hebben weinig contact met anderen.
Cluster B persoonlijkheidsstoornissen:
- Antisociale-persoonlijkheidsstoornis
- Borderline-persoonlijkheidsstoornis
- Histrionische-persoonlijkheidsstoornis
- Narcistische-persoonlijkheidsstoornis
Mensen met deze stoornissen hebben vaak moeite om zich te beheersen.
Cluster C persoonlijkheidsstoornissen:
- Vermijdende-persoonlijkheidsstoornis
- Afhankelijke-persoonlijkheidsstoornis
- Dwangmatige-persoonlijkheidsstoornis
Mensen met deze stoornissen ervaren veel angst en behoefte aan controle. Contact met andere mensen vermijden zij liever, uit angst voor kritiek.
Hoe ontstaat een persoonlijkheidsstoornis?
Sommige mensen zijn kwetsbaar om een persoonlijkheidsstoornis te krijgen. Dat komt:
- vooral door een erfelijke aanleg
in combinatie met andere omstandigheden, zoals:
- lichamelijke mishandeling
- seksueel misbruik
- emotioneel misbruik of verwaarlozing door ouders
- als jong kind niet goed gehecht zijn geraakt aan ouders
- overbescherming door ouders
- opgroeien bij ouders die niet goed kunnen opvoeden
- psychische problemen bij ouders
- het verlies van ouders door overlijden of echtscheiding
- gepest zijn
Wat kan ik zelf doen bij een persoonlijkheidsstoornis?
- Zorg goed voor u zelf.
- Probeer genoeg te slapen.
- Vermijd stress. Bedenk wat bij u stress geeft en wat u daartegen kunt doen. Een goede dagstructuur is bijvoorbeeld belangrijk: probeer op vaste tijdstippen te eten, te werken, te sporten en te rusten.
- Bekijk informatie over uw persoonlijkheidsstoornis (op www.kenniscentrumps.nl) en de mogelijke behandelingen. Dit kan u helpen bij gesprekken over uw behandeling.
- Zoek - als dat kan - hulp en steun bij familie of vrienden.
- Probeer niet in een keer iets te bereiken, maar doe dat in kleine stapjes. Wees aardig voor uzelf, u mag best fouten maken.
Behandeling van een persoonlijkheidsstoornis
Psychotherapie
Bij een persoonlijkheidsstoornis is psychotherapie de beste behandeling. Het doel van psychotherapie is dat uw klachten minder worden en dat u er beter mee leert omgaan.
Uw huisarts of de praktijkondersteuner van de huisarts (POH-GGZ) kan u hiervoor doorverwijzen naar een psychotherapeut. U bespreekt met de psychotherapeut welke therapie het beste voor u is.
Er zijn 4 vormen van psychotherapie die het beste werken bij een persoonlijkheidsstoornis, namelijk:
- Dialectische Gedragstherapie (DGT). Dit is een vorm van cognitieve gedragstherapie. U leert omgaan met problemen en heftige emoties.
- Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT): Bij deze therapie leert u gevoelens, gedachten en verlangens van uzelf en anderen beter begrijpen.
- Schematherapie (ST): Met deze therapie onderzoekt u waarom u bepaald gedrag heeft. Komt dit bijvoorbeeld door ervaringen uit uw jeugd? U leert uzelf zo te veranderen dat u zich beter gaat voelen.
- Transference-Focused Psychotherapy (TFP): Dit is een langdurige en intensieve therapie. U leert uw intense emoties te beleven en te uiten bij de therapeut. De emoties geven daardoor minder beschadigend gedrag en ernstige psychische klachten.
Sociaalpsychiatrische begeleiding
Door deze begeleiding leren u en de mensen in uw omgeving beter leven met uw persoonlijkheidsstoornis. U krijgt deze begeleiding van een GZ-psycholoog, psychotherapeut, klinisch psycholoog of een psychiater.
U kunt deze begeleiding ook krijgen naast de psychotherapie.
Medicijnen
Er zijn geen medicijnen voor de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen. Het kan wel zijn dat u medicijnen krijgt tegen bepaalde klachten, om de psychotherapie te ondersteunen.
Vaktherapie bij een persoonlijkheidsstoornis
Bij sommige mensen kan het helpen om vaktherapie te doen. Dat is een verzamelnaam voor verschillende therapieën waarbij je niet alleen praat met een hulpverlener, maar ook dingen doet, zoals muziek maken (muziektherapie), dansen (danstherapie) of beeldend werken (beeldende therapie).
Kan ik herstellen van een persoonlijkheidsstoornis?
Herstellen betekent dat u weer zo gewoon mogelijk kunt leven, dat u dingen kunt doen die u belangrijk vindt en bijvoorbeeld (weer) kunt werken.
Om te herstellen is het belangrijk dat u goed weet wat uw zwakke kanten zijn, maar vooral ook wat uw sterke kanten en talenten zijn. Door uw sterke kanten meer te gebruiken, krijgt u meer controle over uw leven.
- 1 van de 3 mensen met een persoonlijkheidsstoornis herstelt volledig.
- Met 1 van de 3 mensen met een persoonlijkheidsstoornis gaat het na verloop van tijd veel beter.
- 1 van de 3 mensen met een persoonlijkheidsstoornis blijft veel problemen houden.
Bij sommige persoonlijkheidsstoornissen nemen de klachten vanaf een bepaalde leeftijd af (tussen de 30 en 40 jaar), maar dat gebeurt lang niet bij iedereen.
Psychotherapie kan ervoor zorgen dat het beter gaat.
Meer informatie over persoonlijkheidsstoornissen
Meer informatie over persoonlijkheidsstoornissen vindt u bij:
- Het kenniscentrum persoonlijkheidsstoornissen: www.kenniscentrumps.nl
- Gegevens van psychologen, psychotherapeuten en psychiaters: www.kiezenindeggz.nl en www.zorgkaartnederland.nl.
- Patiëntenvereniging Stichting Borderline: www.stichtingborderline.nl
Informatie over behandelingen:
- Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT): www.mbtnederland.nl
- Schematherapie (ST): www.schematherapie.nl
- TransferenceFocused Psychotherapy (TFP): www.tfpnederland.nl
De informatie over persoonlijkheidsstoornissen is gebaseerd op de Zorgstandaard persoonlijkheidsstoornissen.