In het kort
- Ouderen kunnen bij blaasontsteking 1 of meer van deze klachten hebben:
- pijn bij het plassen
- vaker kleine beetjes plassen
- pijn in de rug of onderin de buik
- Zorg dat uw naaste genoeg drinkt.
- Zorg dat uw naaste naar de wc kan.
- Bij een blaasontsteking krijgt uw naaste meestal antibiotica.
- Ouderen hebben bij blaasontsteking meer kans op problemen, zoals nierbekkenontsteking.
- Bel direct de huisarts of huisartsenpost bij 1 van deze klachten:
- koorts (38 graden of hoger)
- steeds zieker worden
- steeds verwarder worden
Wat is een blaasontsteking?
Bij een blaasontsteking is de binnenkant van de blaas ontstoken. Dat komt door bacteriën.
Blaasontsteking komt vaker voor bij ouderen die verzorging nodig hebben. We noemen dit kwetsbare ouderen. Bijvoorbeeld ouderen met dementie. Of ouderen met veel ouderdomsklachten of ziekten.
Het kunnen ouderen zijn die in een verpleeghuis wonen, maar ook ouderen die thuis wonen met (veel) hulp.
Een blaasontsteking is niet besmettelijk.
Onderzoek bij klachten van een blaasontsteking bij mijn naaste
De huisarts vraagt naar de klachten van de oudere. Vooral de klachten laten zien of een oudere blaasontsteking heeft.
Vaak zal de huisarts de urine (plas) ook willen onderzoeken.
Als er géén bacteriën te zien zijn, dan is het zeker geen blaasontsteking.
Als er wel bacteriën zijn, dan kan het blaasontsteking zijn. Maar dat hoeft niet. Ouderen kunnen namelijk bacteriën in de urine hebben zonder een blaasontsteking.
Breng de urine van uw naaste voor onderzoek naar de praktijk.
- Vang het liefst ’s ochtends de eerste urine op. Als dat niet lukt, is het ook goed als u urine van een ander moment brengt.
- Andere maatregelen zijn niet (meer) nodig om de plas op te vangen.
- Doe de urine in een schoon potje.
- Sluit dit goed af.
- Breng het potje met urine binnen 2 uur naar de praktijk.
- Kunt u het pas later brengen? Zet het potje dan na het plassen meteen in de koelkast en breng het binnen 24 uur.
- Vul deze vragenlijst in en geef deze samen met het potje urine aan de assistente.
- De uitslag is er meestal binnen 1 dag. Bel de assistente en vraag naar de uitslag.
Hoe herken ik een blaasontsteking bij een oudere?
Bij een blaasontsteking heeft uw naaste 1 of meer van deze klachten:
- Pijn of een branderig gevoel bij het plassen.
- Vaker dan normaal plassen. Vaak het gevoel hebben dat hij/zij moet plassen.
- Elke keer maar een klein beetje plassen.
- Pus uit de plasbuis.
- Ineens de plas niet meer kunnen ophouden (incontinentie).
Waardoor komt een blaasontsteking bij ouderen?
Een blaasontsteking komt door bacteriën. Vaak zijn het bacteriën die bij iedereen in de darm leven. Ze kunnen rond de anus (poepgat) en plasbuis zitten.
- Bacteriën komen via de plasbuis in de blaas.
- Ze gaan aan de binnenkant van de blaas vastzitten. Die gaat ontsteken.
Vrouwen krijgen sneller een blaasontsteking dan mannen. Dat komt omdat bij vrouwen de uitgang van de plasbuis dichterbij de anus ligt. Ook is de plasbuis van vrouwen korter.
Ouderen hebben meer kans op een blaasontsteking door:
- Afhankelijk zijn van anderen voor verzorging. Bijvoorbeeld als de oudere in een rolstoel zit of veel in bed ligt. Ouderen plassen dan minder vaak. Urine blijft langer in de blaas zitten. Na het plassen blijft vaak een beetje urine achter in de blaas. Bacteriën kunnen dan in de blaas groeien.
- Verlies van ontlasting.
- Ziektes, zoals kanker, dementie en diabetes.
- Een dunner en droger slijmvlies van de vagina.
- Een vergrote prostaat bij oudere mannen.
Kan een blaasontsteking problemen geven bij ouderen?
Meestal kan een blaasontsteking geen kwaad.
Kwetsbare ouderen hebben wel iets meer kans op problemen bij een blaasontsteking:
- Een delier. Uw naaste raakt dan plotseling erg in de war. Een delier kan na een paar dagen over zijn. Het kan ook langer duren. Soms blijft iemand in de war of vergeetachtig.
- Een nierbekkenontsteking. De bacterie zit niet alleen in de blaas, maar ook in de nieren.
- Veel in bed liggen. Uw naaste beweegt minder, wordt zwakker en kan doorliggen. Dit zijn wonden die ontstaan als iemand lang in dezelfde houding ligt of zit.
- Een sepsis door bacteriën in het bloed. Uw naaste is dan ernstig ziek en kan zelfs overlijden.
Hoe verzorg ik een oudere met blaasontsteking?
- Zorg dat uw naaste genoeg drinkt: 2 tot 3 liter per dag (bijvoorbeeld water, thee, melk). Niet bij elke oudere zal dit lukken.
- Zorg dat uw naaste naar de wc kan en de tijd kan nemen om te plassen.
- Meet 1 keer per dag de temperatuur.
- Voorkom doorliggen (decubitus). Dit zijn wonden die ontstaan als iemand lang in dezelfde houding ligt of zit.
- Zorg dat uw naaste regelmatig van houding verandert.
- Voorkom dat hij/zij onderuit zakt of schuift.
- Gebruik een speciaal zitkussen of matras.
- Verzorg de huid goed. Controleer de huid elke dag op rode plekken.
- Als uw naaste antibiotica slikt: geef de antibiotica op tijd.
- Heeft uw naaste 3 keer of vaker blaasontsteking? Bespreek dit met zijn of haar arts.
Bij oudere vrouwen kunnen extra hormonen in de vagina soms helpen.
Ook elke dag antibiotica slikken kan helpen om blaasontsteking te voorkomen.
Behandeling van een blaasontsteking bij ouderen
Als uw naaste erg veel last heeft, of ziek is door de blaasontsteking, dan schrijft de arts antibiotica voor. Door antibiotica zijn de klachten sneller over. Ook is er iets minder kans op nierbekkenontsteking.
Als uw naaste niet erg ziek is en weinig klachten heeft, kunt u ook samen met de arts besluiten om af te wachten. Een blaasontsteking kan binnen 1 week vanzelf overgaan.
Voorbeelden van antibiotica zijn:
- nitrofurantoïne: Geef 2 keer per dag 1 pil van 100 mg. Of 4 keer per dag 1 pil van 50 mg. Doe dit 5 tot 7 dagen lang.
Geef het medicijn met bijvoorbeeld melk of yoghurt. Uw naaste wordt dan minder snel misselijk en het werkt dan beter. - fosfomycine: 1 keer 1 zakje voor het slapen. Geef het voor het slapen. Het medicijn werkt het best als de blaas van uw naaste leeg is voordat u het geeft. Zorg dat uw naaste 2 uur van tevoren niet eet.
Ouderen die geen tabletten kunnen slikken, krijgen vaak een drankje met antibiotica.
Lukt dat ook niet, bijvoorbeeld door problemen met slikken of dementie? Neem dan contact op met de arts om een andere oplossing te vinden.
Blaasontsteking bij een slangetje in de plasbuis (blaaskatheter)
Bij een slangetje in de plasbuis kunnen bacteriën makkelijk in de blaas komen. Daarom hebben alle mensen met zo'n slangetje bacteriën in de blaas.
Deze bacteriën geven bijna nooit een blaasontsteking of klachten.
Als ze wel een blaasontsteking veroorzaken, dan merkt u dit aan 1 van deze klachten:
- koorts (38 graden of hoger). Meet de temperatuur via de anus (poepgat).
- koude rillingen
- delier (plotseling in de war zijn, warrig praten en denken, onrustig of heel stil zijn, dingen zien of horen die er niet zijn).
Meestal krijgt uw naaste antibiotica.
De huisarts bekijkt of de katheter van uw naaste kan worden vervangen. Dit zorgt ervoor dat de antibiotica beter hun werk doen.
De huisarts doet een onderzoek (kweek) van de plas. De kweek laat zien welke bacterie de oorzaak is. En welke medicijnen (antibiotica) daartegen helpen.
Bel na 1 week naar de assistente van de huisarts. Vraag naar de uitslag van de kweek.
Hoe gaat het verder met een blaasontsteking bij ouderen?
Meestal zijn de klachten binnen 1 week over. Het is dan niet nodig om weer de urine te onderzoeken.
Met antibiotica zijn de klachten meestal binnen een paar dagen minder of weg. Soms kan het na een kuur nog 2 dagen duren voordat de klachten helemaal weg zijn. Dat is niet erg, de medicijnen hebben wel geholpen.
Gaat het niet beter of juist slechter? Breng dan opnieuw een potje met plas naar de huisarts.
De huisarts doet dan nog een ander onderzoek (kweek) van de plas. De kweek laat zien welke bacterie de blaasontsteking veroorzaakt. En voor welke medicijnen (antibiotica) de bacterie gevoelig is. De arts kan dan precies de goede antibiotica geven. De uitslag van de kweek is er na 1 week.
Soms wacht de arts de uitslag niet af, maar krijgt uw naaste meteen al andere antibiotica. Als de uitslag van de kweek er is, dan kan de arts de antibiotica daarop aanpassen.
De blaasontsteking kan ook terugkomen. Soms is dan extra onderzoek nodig naar de oorzaak.
Wanneer de huisarts bellen bij een oudere met blaasontsteking?
Bel direct de huisarts of huisartsenpost bij blaasontsteking en 1 of meer van deze klachten:
- koorts (38 graden of hoger) of koude rillingen. Meet de temperatuur via de anus (poepgat).
- steeds zieker worden
- suf worden
- pijn in de zij
- bij mannen: plotseling pijn bij de ballen of bij de anus
- snel ademen
- bij een delier, u merkt dat aan 1 of meer van deze klachten:
- opeens in de war zijn
- warrig praten of denken
- de aandacht er niet bij kunnen houden
- opgewonden en onrustig zijn, of juist stil en teruggetrokken
- dingen zien of horen die er niet zijn.
Bel op werkdagen de huisarts in 1 van deze situaties:
- U denkt aan blaasontsteking bij uw naaste. U heeft dit nog niet met de huisarts besproken.
- Uw naaste heeft nog steeds klachten 2 dagen na het slikken van de laatste tablet antibiotica.
- U heeft samen met de huisarts besloten af te wachten en uw naaste heeft na 1 week nog steeds klachten.
Meer informatie over blaasontsteking bij ouderen
We hebben de informatie over blaasontsteking gemaakt met:
- de richtlijn voor specialisten ouderengeneeskunde Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen
- de richtlijn voor huisartsen, de NHG-Standaard Urineweginfecties.