Ik heb een dissociatieve stoornis

In het kort

Klachten bij een dissociatieve stoornis zijn bijvoorbeeld:
- De wereld om u heen voelt raar, alsof u er niet bij hoort.
- Het voelt alsof u uit verschillende personen bestaat.
- U vergeet dingen. Ook belangrijke, dagelijkse dingen.
- U hoort stemmen in uzelf.
Het kan komen door nare dingen meemaken als kind.
Psychotherapie, medicijnen en EMDR kunnen helpen.
Een dissociatieve stoornis kan overgaan. Of u kunt leren er beter mee om te gaan.

Wat is een dissociatieve stoornis?

Een dissociatieve stoornis is een psychische ziekte. Het voelt alsof u soms ‘losraakt van uzelf of van de omgeving’. Dit heet dissociatie. Alles om u heen lijkt bijvoorbeeld vreemd of wazig. Of het voelt alsof uw lichaam niet van uzelf is.

We denken dat mensen die vaak en lang losraken (dissociëren), zo proberen te ‘ontsnappen’ aan nare herinneringen of gebeurtenissen. Dingen die zó heftig zijn dat u er niet op een andere manier mee kunt omgaan. Bijvoorbeeld erge dingen die u als kind heeft meegemaakt.
Het is een automatische reactie, een manier om uzelf te beschermen. Maar wel een manier waar u veel last van kunt hebben. En waar u erg van in de war kunt raken.

Bij een dissociatieve stoornis heeft u in elk geval deze 3 problemen:

U heeft er vaak last van.
U heeft er geen controle over.
Het brengt uw gewone leven in de war.

Wat merk ik bij een dissociatieve stoornis?

Door een dissociatieve stoornis kunt u dit merken:

Uw geheugen werkt niet goed.
Soms bent u kleine dingen vergeten, maar soms ook belangrijke dingen in uw leven. Iemand vertelt bijvoorbeeld over iets waar u bij was, maar u weet er niks meer van.
De tijd lijkt soms veel te snel of juist veel te langzaam te gaan.
U kunt de ene keer iets heel goed en een andere keer lijkt het alsof u het voor het eerst doet.
Het voelt of u niet uzelf bent.
U ziet uzelf op een andere manier dan normaal. Uw handen of benen lijken bijvoorbeeld veel kleiner of juist veel groter. Of het voelt alsof u van buitenaf naar uzelf kijkt.
De omgeving en andere mensen voelen vreemd, alsof u er niet bij hoort.
U weet niet meer wie u bent.
Het voelt alsof u 2 of meer verschillende personen bent.
Het lijkt of die personen los van elkaar kunnen denken en dingen kunnen doen. Ze hebben soms ieder hun eigen naam en leeftijd. Er kan er 1 zijn met de nare herinneringen of problemen en 1 zonder die problemen. Die probeert een ‘gewoon’ leven te hebben, zonder de problemen.
U voelt een ‘gevecht’ in uzelf: het lijkt alsof u tegelijk verschillende dingen wilt doen.
Hierdoor doet u uiteindelijk helemaal niets. Of u doet juist tien dingen tegelijk en maakt niets af.
U hoort stemmen in uw hoofd.
U voelt zich vaak onrustig of onveilig.
Misschien ziet u soms flitsen van erge gebeurtenissen uit het verleden (flashbacks). Of het lijkt alsof u weer meemaakt wat er toen gebeurde (herbeleving). U bent daardoor bang, in de war of u voelt pijn.
U vlucht weg, in uw gedachten of echt.
U gaat dan bijvoorbeeld ergens heen, zonder dat u echt weet wat u doet. Daarna weet u soms niet meer dat dit gebeurd is.

Bij een dissociatieve stoornis heeft u meerdere van deze klachten. U heeft hier al maanden of jaren last van, het komt vaker terug en u heeft er geen controle over.

Soorten dissociatieve stoornissen

Een dissociatieve stoornis is niet bij iedereen hetzelfde. Deze 3 soorten komen het meest voor:

Meerdere personen (DIS)
Het lijkt alsof u twee (of meer) verschillende personen bent. Die personen denken, doen en voelen hun eigen dingen. Ze kunnen ook een eigen naam en leeftijd hebben. Er is een ‘persoon’ met nare herinneringen. En een andere persoon die probeert een gewoon leven te hebben, zonder die herinneringen.
Maar het voelt ook alsof u geen controle heeft over uzelf. En alsof uw geheugen en gedachten in de war zijn. U merkt zelf dat er iets niet klopt en uw omgeving ook.
Dit heet dissociatieve identiteits-stoornis (DIS).
Belangrijke dingen vergeten
U bent belangrijke dingen over uw eigen leven vergeten. Bijvoorbeeld herinneringen aan erge dingen die u heeft meegemaakt. Of u weet niet meer wie u bent.
Dit heet dissociatieve amnesie.
Uzelf, anderen en de wereld voelen vreemd
Dit kan op 2 manieren:
1. Het lijkt alsof uw gedachten, gevoelens of uw lichaam niet van uzelf zijn. Alles voelt vreemd. Misschien voelt alles verdoofd: u voelt uw lichaam minder goed. Het lijkt misschien alsof u zichzelf van buitenaf ziet. De tijd lijkt te snel of juist te langzaam te gaan.
Dit heet depersonalisatie.
2. De wereld en de mensen om u heen voelen vreemd en anders dan normaal. Mensen of spullen lijken niet echt, of vervormd. Alles is wazig, het lijkt of u droomt.
Dit heet derealisatie.
U kunt ook een combinatie hebben. Dat heet een depersonalisatie-derealisatie-stoornis.

Het kan zijn dat u een tijd veel last heeft van deze klachten en dan weer een tijd minder.

Het kan ook zijn dat u niet 1 van de 3 soorten heeft, maar een combinatie.

Hoe komt het dat u losraakt van uzelf of van uw omgeving?

Als u vaak en lang het gevoel heeft dat u van uzelf losraakt, heeft dat meestal te maken met heel nare dingen die u als kind heeft meegemaakt. Dit noemen we een trauma. Bijvoorbeeld:

lichamelijke mishandeling
emotionele mishandeling (bijvoorbeeld uitschelden, vernederen, buitensluiten, pesten)
seksueel misbruik
te weinig aandacht en geen goede verzorging (verwaarlozing)
pijnlijke medische behandelingen
moeten vluchten uit uw eigen land

Een jong kind kan nog niet goed met heftige ervaringen omgaan. Vooral als het niet genoeg hulp heeft gekregen toen het gebeurde. Dat is waarschijnlijk waardoor een dissociatieve stoornis ontstaat.

Als u al een posttraumatische stressstoornis (PTSS) heeft, heeft u ook meer kans op een dissociatieve stoornis. PTSS is een lange, heftige stressreactie op een nare gebeurtenis.

Het gevoel van dissociatie kan ook ontstaan vanuit andere psychische problemen. Zo zijn er mensen waarbij geen trauma bekend is, maar die toch klachten van een dissociatieve stoornis hebben. Zo kunnen zij ook last hebben van tegenstrijdige gevoelens, gedachten of gedrag. Of het gevoel dat ze uit verschillende personen bestaan, of losraken van zichzelf of de omgeving.

Behandeling van een dissociatieve stoornis

Voor de behandeling heeft u een psychotherapeut (psycholoog of psychiater) nodig die hier ervaring mee heeft. Het moet iemand zijn bij wie u zich veilig voelt.
Daarnaast kunt u hulp krijgen van de praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk.

De behandeling duurt maanden tot jaren. Hoe lang precies hangt af van welke behandeling en hoe ernstig de ziekte bij u is.

De behandeling begin met uitleg over de ziekte. Als u hoort dat u een dissociatieve stoornis heeft, heeft u waarschijnlijk veel vragen. Hoe is het gekomen? Kan ik beter worden?
Uw hulpverlener legt uit welke klachten of gevoelens er bij deze ziekte horen. En wat u en uw naasten zelf kunnen doen om het leven makkelijker te maken. Deze uitleg heet psycho-educatie. U krijgt dit alleen of in een groep.

Uw behandelaar bespreekt met u welke behandeling verder voor u het beste past. Bijvoorbeeld:

psychotherapie (alleen of in een groep)
medicijnen
EMDR

Een combinatie van deze behandelingen kan ook.

Psychotherapie bij een dissociatieve stoornis

Psychotherapie betekent dat u gaat praten met een psychotherapeut.

Bij de therapie werkt u onder andere aan:

leren accepteren dat u deze ziekte heeft
leren begrijpen waar uw klachten vandaan komen
leren omgaan met de problemen die u heeft door de dissociatie
uw klachten minder maken
accepteren en verwerken van uw verleden
Bijvoorbeeld van het verdriet dat u voelt, omdat u veiligheid, liefde en kansen heeft gemist.
uzelf weer als 1 persoon voelen
verwerken van nare herinneringen
een nieuwe manier om uw leven op te bouwen, waarin u:
- voor uzelf kunt zorgen
- uzelf kunt accepteren zoals u bent
- kunt doen wat u leuk vindt of waar u goed in bent (bijvoorbeeld opleiding, werk)
- contact heeft met anderen
- veilig bent

Als het goed gaat, gaat u steeds iets minder vaak praten met uw therapeut. Dit heet afbouwen.
U maakt samen met de therapeut een plan waarin staat wat u kunt doen als u zich weer slechter voelt. Daarna kunt u ook zonder de therapeut verder.

De therapie is niet altijd makkelijk. Soms voelt u zich een tijd beter, daarna misschien weer slechter. Dat is normaal.

U kunt de therapie alleen krijgen of in een groep. Er zijn verschillende soorten behandelingen in een groep. Uw hulpverlener bespreekt met u wat het best bij u past.

Medicijnen bij een dissociatieve stoornis

Er zijn geen medicijnen waardoor de dissociatieve stoornis over gaat.

Wel zijn er medicijnen die kunnen helpen tegen bepaalde klachten die u kunt hebben bij een dissociatieve stoornis. Bijvoorbeeld:

medicijnen tegen depressie (antidepressiva)
Die kunnen ook helpen bij andere klachten. Bijvoorbeeld bij angst, paniek, eetbuien, uzelf pijn doen. En als u steeds dingen moet doen van uzelf en u kunt dat niet stoppen (dwang-gedachten).
Voorbeelden van zulke medicijnen zijn citalopram, sertraline, paroxetine en clomipramine.
medicijnen om beter te slapen (benzodiazepines)
Bijvoorbeeld als u slecht slaapt of heel nare dromen heeft, en andere behandelingen helpen niet.
Voorbeelden van zulke medicijnen zijn temazepam, diazepam, oxazepam en zopiclon.
medicijnen om rustig van te worden (benzodiazepines)
Die kunnen helpen als u heftige stress en angst heeft.
Voorbeelden zijn diazepam en oxazepam.
medicijnen voor als u dingen ziet of hoort die er niet zijn (antipsychotica)
Dingen zien of horen die er niet zijn noemen we ook wel hallucinaties of wanen.
Voorbeelden van deze medicijnen zijn haloperidol, risperidon, olanzapine, clozapine en aripiprazol.
medicijnen voor als uw humeur heel erg wisselt
Een voorbeeld is lithium.
bepaalde middelen tegen epilepsie
Die kunnen soms ook helpen bij problemen met emoties.
Een voorbeeld is topiramaat.
medicijnen als u gaat afkicken van een verslaving
Bijvoorbeeld diazepam bij een alcohol-verslaving en methadon bij een heroïne-verslaving.
medicijnen tegen lichamelijke klachten
Bijvoorbeeld pijnstillers bij pijn. En medicijnen tegen verstopping of diarree bij darmproblemen.

Medicijnen kunnen helpen, maar ze hebben ook vaak bijwerkingen. Bespreek daarom met uw behandelaar de voordelen en nadelen. Zo kunt u goed beslissen of u wel of geen medicijnen wilt gebruiken.

aripiprazol

Aripiprazol is een atypische antipsychotica. Het zorgt dat stoffen die van nature in de hersenen voorkomen minder werken, vooral dopamine. Hierdoor worden psychosen en onrust minder.

Artsen schrijven het voor bij psychose, schizofrenie, manie, depressie en onrust.