In het kort
- Bij het prikkelbare darm syndroom (PDS) heb je regelmatig buikpijn en problemen met poepen.
- De klachten zijn heel vervelend maar niet gevaarlijk.
- Je hebt geen grotere kans op ernstige darmziekten.
- Bepaald eten en stress kunnen de klachten erger maken.
- Probeer overal aan mee te blijven doen, zoals werk, hobby's en feestjes.
- Gezond eten is belangrijk. Eet genoeg vezels.
- Meer bewegen en ontspannen kunnen helpen tegen de klachten.
Wat is het prikkelbare darm syndroom (PDS)?
Bij het prikkelbare darm syndroom (PDS) heb je regelmatig buikpijn en problemen met poepen. Ook kun je veel winden laten en een opgeblazen gevoel in je buik hebben.
Mensen met het prikkelbare darm syndroom hebben geen afwijking in de darm, zoals een ontsteking. Maar de darm werkt en reageert vaak wel anders dan bij mensen zonder PDS.
In Nederland heeft 1 van de 25 mensen PDS. Vrouwen hebben het vaker dan mannen.
Vroeger noemden artsen het prikkelbare darm syndroom ook wel een spastische darm.
Wat merk je van het prikkelbare darm syndroom?
Bij het prikkelbare darm syndroom heb je regelmatig buikpijn en problemen met poepen.
Buikpijn
- Je hebt buikpijn of buikkrampen. De pijn kan overal in je buik zitten. De pijn kan wisselen van plek.
- Je kunt ook een vervelend of opgeblazen gevoel hebben in je buik. Je buik kan ook boller zijn.
- De klachten worden meer of minder nadat je hebt gepoept.
- De klachten kunnen soms meer of minder worden na het eten.
Problemen met poepen
- Het lukt niet goed om te poepen (verstopping). Je poep kan hard en droog zijn.
- Of je moet juist heel vaak poepen. De poep is vaak dun (diarree).
- Je kunt ook soms verstopping hebben en soms diarree.
- Je kunt ook slijm in je poep hebben.
- Je kunt ook veel winden laten.
De klachten verschillen per persoon. Sommige mensen hebben weinig klachten. Andere hebben heel veel klachten. De klachten kunnen ook per dag verschillen.
Waardoor krijg je het prikkelbare darm syndroom?
Hoe het prikkelbare darm syndroom ontstaat, weten we niet precies. Artsen denken dat het te maken heeft met deze dingen:
Je darm is extra gevoelig
Je darm kan extra gevoelig worden. Bijvoorbeeld na buikgriep, een nare gebeurtenis of een tijd van veel stress.
Mensen zonder PDS hebben meestal geen buikpijn als er poep of lucht (winden) door de darm gaat. Mensen met een gevoelige darm kunnen dan wel pijn voelen. Dit komt misschien doordat je darm en je hersenen niet meer goed samenwerken:
- De zenuwen in je buik zijn extra gevoelig geworden.
- Die sturen extra seintjes van pijn (pijnprikkels) naar je hersenen.
- Je krijgt daardoor meer buikpijn of de pijn blijft langer.
- Je hersenen kunnen hierdoor extra gevoelig worden voor pijn.
- Soms blijven je zenuwen en hersenen extra gevoelig. Ook als de buikgriep of stress weg is.
- Je krijgt daardoor sneller of vaker last van buikpijn.
Je darm beweegt te weinig of te veel
Het is normaal dat je darm beweegt en soms samenknijpt. Zo gaat de poep door je darm.
Bij een prikkelbare darm kan je darm te weinig of te veel bewegen.
- Als je darm te weinig beweegt, kun je niet goed poepen (verstopping).
- Als je darm te veel beweegt, krijg je last van diarree.
- Je darm kan ook soms te weinig en soms te veel bewegen. Je hebt dan soms verstopping, soms diarree.
Je kunt buikpijn of buikkramp voelen als je darm opeens meer beweegt.
Ook kun je buikpijn krijgen als je darm vol zit met poep door verstopping.
De bacteriën in je darm zijn anders
Het is normaal dat er bacteriën in je darm zitten. Bacteriën houden je darm gezond. Maar soms kunnen de bacteriën in je darm veranderen. Bijvoorbeeld na buikgriep. Van de ene bacterie krijg je er meer, van de andere minder. De binnenkant van je darm kan hierdoor gevoeliger worden.
Wat kan zorgen voor meer klachten van het prikkelbare darm syndroom?
Soms merken mensen dat deze dingen zorgen voor meer klachten:
Eten en drinken
Sommige mensen krijgen meer last door bepaald eten of drinken.
Bewegen
Genoeg bewegen is belangrijk om ervoor te zorgen dat je darm goed werkt. Als je te weinig beweegt, kan het zijn dat je meer darmklachten krijgt.
Stress en spanning
Je kunt meer klachten krijgen door stress en spanning. Bijvoorbeeld door drukte, psychische klachten of problemen thuis of op je werk.
Wat je denkt, voelt en doet als je klachten hebt
Je denkt misschien dat de buikpijn schadelijk of gevaarlijk is. Of dat de buikpijn komt door een ernstige ziekte. Je maakt je dan zorgen of bent gespannen.
Als mensen om je heen erg bezorgd zijn, kun je je zelf ook meer zorgen gaan maken.
Je voelt je daardoor misschien onzeker, bang of somber.
Je doet misschien minder dingen of gaat minder met andere mensen om. Bijvoorbeeld als je bang bent dat er geen wc in de buurt is. Je doet minder leuke dingen.
Je bent daardoor:
- minder fit
- minder bezig met andere dingen, zoals hobby's of werk
- minder ontspannen
Door al deze dingen kun je meer last hebben van je klachten.
Hoe weet je of je het prikkelbare darm syndroom hebt?
Je huisarts stelt je vragen en onderzoekt je buik. Meestal kan je huisarts dan zeggen of je het prikkelbare darm syndroom (PDS) hebt.
Je hoeft geen onderzoeken in het ziekenhuis te krijgen om te weten of je PDS hebt. Een kijkonderzoek van de darm heeft geen zin: een prikkelbare darm ziet er hetzelfde uit als een gezonde darm. Ook zitten er risico's aan dit onderzoek.
Vertel het aan je huisarts als er andere mensen in je familie een darmziekte hebben.
Je huisarts kan denken dat je misschien een ziekte hebt, zoals overgevoelig zijn voor gluten (coeliakie). Als je huisarts dat denkt, dan kan die meer onderzoeken doen. Zoals onderzoek van je bloed of poep.
Is het prikkelbare darm syndroom gevaarlijk?
Het prikkelbare darm syndroom is niet gevaarlijk.
Je hebt geen grotere kans om een ziekte te krijgen van je darm, zoals ontstekingen of darmkanker.
Wat kun je zelf doen bij het prikkelbare darm syndroom?
Deze dingen kun je zelf doen tegen klachten van het prikkelbare darm syndroom:
Eet gezond
Zorg dat je gezond en regelmatig eet. Eet voeding met veel vezels. Vooral groenten en fruit zijn belangrijk om je darm goed te laten werken. En voor goede poep en gezonde bacteriën in je darm.
Drink ook genoeg: 1,5 tot 2 liter per dag. Kies water of thee zonder suiker of zoetstof.
Merk je dat je elke keer klachten krijgt na 1 soort eten of drinken? Dan kun je proberen hoe het gaat als je dit een paar weken niet meer eet of drinkt.
Als je klachten krijgt van meerdere soorten eten, stop dan niet zomaar met al die dingen. Vraag advies van een diëtist. Want als je meerdere soorten eten niet meer eet, krijg je misschien te weinig voedingsstoffen binnen. Als je bijvoorbeeld minder vezels eet, kun je juist meer klachten krijgen.
Kijk hoe je gezond kunt eten als je een prikkelbare darm hebt.
Beweeg genoeg
Door elke dag te bewegen kunnen de klachten minder worden. Bewegen is gezond en helpt om fit te blijven.
Kijk hoeveel je per dag beweegt: thuis, op school of op je werk. Als je weinig beweegt, probeer dan meer te bewegen. Ga bijvoorbeeld elke dag een halfuur wandelen of fietsen. Kijk wat dat met je klachten doet. Stop niet gelijk als je buikpijn krijgt, maar probeer steeds toch iets langer door te gaan.
Kijk hoe je meer en gezond kunt bewegen.
Probeer te blijven doen wat je normaal doet
Probeer overal aan mee te blijven doen, zoals werk, hobby's en feestjes. Dit zorgt vaak voor afleiding en ontspanning. Door ontspanning kunnen je klachten minder worden.
Soms is dat moeilijk. Als je niet zeker weet of er een wc in de buurt is, kan dat stress geven. Door stress kunnen je darmklachten juist erger worden.
Dit kan helpen als je ergens heen gaat:
- Vraag van tevoren waar de wc's zijn.
Dan weet je dat je daar zo nodig snel naartoe kunt. - Vraag vooraf wat voor eten er is. Misschien kan iemand eten regelen waar je geen klachten van krijgt. Of kun je zelf eten meenemen.
- Spreek vooraf af dat je wat korter blijft.
Zo kun je toch aan leuke en belangrijke dingen blijven meedoen.
Praat over je zorgen
Maak je je zorgen over je klachten? Praat erover met je huisarts. Vertel waar je je zorgen om maakt.
Door de zorgen kunnen je klachten erger worden. En ga je je misschien nog meer zorgen maken. De klachten en de zorgen maken elkaar dan erger.
Bedenk dat PDS niet gevaarlijk is en niet komt door een ernstige ziekte. Dit kan je geruststellen.
Zorg voor minder stress
Door spanning en stress kun je meer klachten krijgen.
Bedenk waar de stress vandaan komt. Bespreek het met mensen om je heen, zoals familie, vrienden en collega's.
Je kunt ook een dagboek maken. Schrijf op wanneer je spanning of stress voelt. En waar het minder van wordt.
Zorg voor meer ontspanning. Bijvoorbeeld met muziek, lezen, wandelen, meditatie, yoga of sporten.
Heb je het heel druk? Neem dan juist wat meer rust.
Kijk hoe je beter kunt omgaan met stress en je beter kunt ontspannen.
Hoe gaat het verder bij het prikkelbare darm syndroom?
Hoeveel last je hebt, kan erg verschillend zijn. Sommige mensen houden maanden tot jaren wisselende klachten.
Als je de adviezen volgt, worden de klachten meestal minder.
Heb je veel last en helpen de adviezen niet genoeg? Je kunt dan een behandeling voor PDS proberen. Bijvoorbeeld met extra vezels, medicijnen, voedingsadviezen van een diëtist, ontspannings-oefeningen of een behandeling bij een psycholoog. Bespreek met je huisarts welke behandeling bij je past.
Heb je tijdens je werk veel klachten? Of ga je door je klachten niet naar je werk? Vraag dan advies aan de bedrijfsarts.
Heb je vooral last van pijn? Kijk voor adviezen bij pijn die langer blijft (chronische pijn).
Wanneer bellen bij het prikkelbare darm syndroom?
Maak een afspraak bij je huisarts als je veel klachten hebt en een behandeling wilt proberen.
Maak ook een afspraak bij je huisarts als je 1 of meer van deze dingen merkt:
- Er zit bloed bij of door je poep.
- Je poept opeens veel vaker dan je gewend bent.
- Je poept opeens veel minder vaak dan je gewend bent, bijvoorbeeld maar 1 keer in de week.
- Je poep is opeens veel dunner of veel dikker dan je gewend bent.
- Je hebt vaak het gevoel dat je moet poepen, maar er komt niks.
- Je valt af zonder dat je weet hoe dat komt.
- Je bent 50 jaar of ouder en je krijgt voor het eerst klachten van een prikkelbare darm.
Deze dingen passen niet bij PDS. Je kunt dan een andere ziekte hebben.
Meer informatie over het prikkelbare darm syndroom (PDS)
Meer informatie: Patiëntenorganisatie voor mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDSB).
Daar kun je ook andere mensen met PDS leren kennen.
We hebben deze tekst gemaakt met: