In het kort
- Van uitgezaaide prostaatkanker kun je niet meer genezen.
- Er zijn wel behandelingen die zorgen dat de ziekte minder snel groeit:
- anti-hormoonbehandeling
- medicijnen
- bestraling
- radioactief middel
- Door deze behandelingen kun je langer leven.
- Deze behandelingen kunnen ook klachten minder maken. Zoals pijn en moe zijn.
Wat is uitgezaaide prostaatkanker?
Bij uitgezaaide prostaatkanker zijn kankercellen vanuit je prostaat in andere delen van je lichaam gekomen. Dit zijn uitzaaiingen. Ze kunnen bijvoorbeeld in je botten of andere organen zitten. Of in de lymfeklieren in je buik.
Je kunt niet meer genezen van uitgezaaide prostaatkanker. Er zijn wel behandelingen die zorgen dat de kanker minder snel groeit. Hierdoor kun je langer leven. Als je hoort dat je uitgezaaide prostaatkanker hebt, is dat meestal heel moeilijk. Je kunt onzeker worden over je toekomst.
Wat merk je bij uitgezaaide prostaatkanker?
Prostaatkanker zaait meestal uit naar je botten. Hierdoor kun je deze klachten hebben:
- pijn in je botten
- zwakkere botten, waardoor ze makkelijk kunnen breken
- verlamde benen
Dit kan gebeuren als een uitzaaiing in een wervel drukt op je ruggenmerg.
Ook kun je andere klachten hebben bij uitgezaaide prostaatkanker:
- minder zin in eten
- afvallen
- pijn in je buik of billen
- moe zijn
Dit is heftiger en anders dan gewoon moe zijn. - plasklachten doordat je prostaat groter is of weggehaald is
Je kunt bijvoorbeeld moeilijk plassen. Of je kunt je plas moeilijk ophouden.
Welke behandelingen kun je kiezen bij uitgezaaide prostaatkanker?
Je kunt behandelingen tegen de kanker en je klachten krijgen:
Behandelingen tegen de kanker
Je kunt een behandeling kiezen tegen de prostaatkanker. Hierdoor groeit de kanker minder snel. Je blijft hierdoor langer leven en sommige klachten kunnen minder worden. Je begint met een anti-hormoonbehandeling.
Deze behandelingen kunnen de kanker niet genezen. Ze hebben vaak bijwerkingen. De bijwerkingen verschillen per behandeling.
Behandelingen tegen klachten
Je kunt ook kiezen voor behandelingen die je klachten minder maken. Zoals behandelingen tegen pijn of plasklachten.
Deze behandelingen werken niet tegen de kanker zelf. Ze hebben minder bijwerkingen dan behandelingen tegen de kanker.
Hoe weet je welke behandeling geschikt is bij uitgezaaide prostaatkanker?
Om een keuze te maken zijn deze dingen belangrijk:
- Heb je veel of weinig klachten door prostaatkanker?
- Welke klachten heb je door prostaatkanker? Bijvoorbeeld pijn in de botten.
- Hoe fit ben je?
- Wat zijn de voordelen en nadelen van een behandeling?
- Wil je nog een behandeling of wil je dit niet meer?
Samen met je arts kijk je welke behandeling je al hebt gehad en welke nu het beste bij jou past. Je kunt ook meer behandelingen tegelijk krijgen.
Onderzoek naar kanker
Soms kun je meedoen aan een onderzoek over prostaatkanker. Bijvoorbeeld onderzoek naar een nieuw geneesmiddel tegen prostaatkanker. Je arts bespreekt met je of dit iets voor jou is.
Hoe gaat een anti-hormoonbehandeling bij uitgezaaide prostaatkanker?
Door een anti-hormoonbehandeling maakt je lichaam minder of geen testosteron. Hierdoor groeien de kankercellen tijdelijk niet of langzamer. Hierdoor leef je langer en worden je klachten minder.
Een anti-hormoonbehandeling kan met medicijnen (pillen of prikken). Dit heet chemische castratie. Zodra je met de behandeling stopt, krijg je weer meer testosteron in je lichaam.
Je kunt ook kiezen om je zaadballen weg te laten halen met een operatie. Daarna maakt je lichaam geen testosteron meer. Dit heet castratie. Dit is blijvend.
Na een paar jaar helpt de behandeling vaak niet meer genoeg. De kankercellen gaan dan weer groeien. Dan kun je een andere anti-hormoonbehandeling erbij krijgen: een medicijn tegen testosteron. Dit medicijn werkt anders dan de eerste anti-hormoonbehandeling. Maar ook dit medicijn zorgt dat de kanker tijdelijk minder groeit.
Deze anti-hormoonbehandelingen hebben bijwerkingen. Door minder testosteron kun je bijvoorbeeld deze klachten krijgen:
- Klachten die lijken op de overgang bij vrouwen, zoals moe zijn en opvliegers.
- Je spieren in je lichaam worden minder sterk.
- Je borsten worden dikker dan normaal.
- Je wordt zwaarder.
- Je karakter verandert.
- Je krijgt een wisselend humeur. Je bent bijvoorbeeld ineens boos, verdrietig of vrolijk.
- Je penis wordt niet goed stijf.
- Je hebt minder zin in seks.
testosteron
Testosteron is een mannelijk geslachtshormoon. Het is nodig voor de aanmaak van sperma en zorgt voor mannelijke kenmerken, zoals lichaamsbeharing, baardgroei, een lage stem, ontwikkeling van de penis en zaadballen en voor meer spiermassa. Het is ook nodig om seksueel opgewonden te raken.
Artsen schrijven testosteron voor bij een tekort aan dit hormoon. Het wordt ook gebruikt bij een te sterke lengtegroei bij jongens en/of een vertraagde puberteit bij jongens. Verder wordt het gebruikt als hormoonbehandeling bij genderdysforie.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Andere behandelingen tegen uitgezaaide prostaatkanker
Er zijn ook andere behandelingen waardoor de kanker minder snel groeit. Je kunt deze behandelingen tegelijk krijgen met een anti-hormoonbehandeling. Of tegelijk met behandelingen tegen je klachten.
Je kunt medicijnen krijgen. Of bestraling of een radioactief middel. Dit zijn ook behandelingen tegen de kanker:
- medicijnen (chemotherapie)
De medicijnen kunnen kankercellen kapotmaken. Of zorgen dat de kankercellen minder groeien. - medicijnen (doelgerichte therapie)
De medicijnen kunnen sommige soorten kankercellen kapotmaken. Dit zijn kankercellen met speciale veranderingen in het DNA. Dit kan alleen als jouw kanker die veranderingen in het DNA heeft. - bestraling
Soms is het nog mogelijk om de kanker en de uitzaaiingen te bestralen. Bijvoorbeeld als je nog niet veel uitzaaiingen hebt. Je krijgt dan 20 korte bestralingen in 4 weken. - radioactief middel
Het middel kan kanker of uitzaaiingen herkennen en geeft straling af binnenin je lichaam. Zo worden de kanker en de uitzaaiingen van binnenuit bestraald. Radioactieve middelen werken vooral goed bij uitzaaiingen in de botten. Ze kunnen de pijn in je botten minder maken.
Samen met je arts bespreek je welke andere behandeling je kunt krijgen. Dit ligt bijvoorbeeld aan hoeveel uitzaaiingen je hebt en waar deze zitten.
Behandelingen tegen pijn bij uitgezaaide prostaatkanker
Voorbeelden van behandelingen tegen de pijn bij uitgezaaide prostaatkanker:
Pijnstillers
Zoals paracetamol en een NSAID (zoals ibuprofen, diclofenac, naproxen).
Helpt dit niet genoeg? En is je pijn zo erg dat je bijna niets meer kunt doen? Dan kun je soms een sterke pijnstiller krijgen. Bijvoorbeeld morfine of een medicijn dat lijkt op morfine, zoals fentanyl (in een pleister).
Bestraling
Bestraling is soms mogelijk bij pijn. Bijvoorbeeld bij pijn in de botten op 1 of 2 plekken. Of pijn door uitzaaiingen in de prostaat, darmen of billen. Of uitzaaiingen die op zenuwen drukken.
Soms kan het een paar weken duren voor de pijn minder wordt door bestraling.
Radioactief middel
Heb je pijn op meer plekken in je botten? Dan kan een radioactief middel de pijn minder maken. Het middel gaat alleen in de botten zitten. Daar geeft het straling af. Hierdoor worden alle uitzaaiingen in de botten van binnenuit bestraald.
diclofenac
Diclofenac is een ontstekingsremmende pijnstiller. Dit soort pijnstillers wordt ook wel NSAID's genoemd. Het werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en koortsverlagend.
Het is te gebruiken bij pijn waarbij ook sprake is van een ontsteking, zoals bij gewrichtspijn, reumatoïde artritis (ontsteking van de gewrichten), ziekte van Bechterew en jicht (ontsteking in uw gewricht).
Bovendien bij koliekpijn, menstruatieklachten, zoals abnormaal vaginaal bloedverlies, migraine en hoofdpijn. Het wordt soms ook gebruikt bij artrose (het kraakbeen in uw gewrichten wordt dunner), spierpijn en klachten door griep of verkoudheid.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.fentanyl
Fentanyl is een morfineachtige pijnstiller (opiaat). Het heeft een sterke pijnstillende werking.
Artsen schrijven het voor bij plotselinge hevige pijn, zoals pijn na een operatie, ernstige verwonding of pijn na een hartinfarct. Ook bij langdurige hevige pijn, zoals pijn bij kanker.
Artsen schrijven het soms ook voor bij zorg voor mensen die in hun de laatste levensfase zitten (palliatieve zorg).
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.ibuprofen
Ibuprofen is een ontstekingsremmende pijnstiller. Dit soort pijnstillers wordt ook wel NSAID genoemd. Het werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en koortsverlagend.
Het is te gebruiken bij pijn waarbij ook sprake is van een ontsteking, zoals bij gewrichtspijn, reumatoïde artritis, ziekte van Bechterew en jicht. Bovendien bij migraine, hoofdpijn en menstruatieklachten, zoals abnormaal vaginaal bloedverlies. Het wordt soms ook gebruikt bij artrose, spierpijn en klachten door griep of verkoudheid.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.morfine
Morfine is een sterke pijnstiller. Het hoort bij een groep stoffen genaamd opiaten. Deze stoffen lijken allemaal op morfine.
Artsen schrijven het voor bij plotselinge ernstige pijn, zoals pijn na een operatie, ernstige verwonding, pijn na een hartinfarct of koliekpijn. Ook bij langdurige hevige pijn, zoals pijn bij kanker.
Artsen schrijven het ook voor bij ernstige benauwdheid door een hart dat minder goed pompt (hartfalen) en bij zorg voor mensen die niet meer beter worden (palliatieve zorg).
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.naproxen
Naproxen is een ontstekingsremmende pijnstiller. Dit soort pijnstillers wordt ook wel NSAID genoemd. Het werkt pijnstillend, ontstekingsremmend en koortsverlagend.
Het is te gebruiken bij pijn waarbij ook sprake is van een ontsteking, zoals bij gewrichtspijn. Ook bij ontstekingen van de gewrichten zoals reumatoïde artritis, ziekte van Bechterew en jicht. Bovendien bij koliekpijn, hoofdpijn, migraine en menstruatieklachten, zoals abnormaal vaginaal bloedverlies. Het wordt soms ook gebruikt bij pijnlijke, stijve en versleten gewrichten (artrose), spierpijn en klachten door griep of verkoudheid.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.paracetamol
Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend.
Het is te gebruiken bij verschillende soorten pijn zoals, hoofdpijn, migraine, koorts, griep, verkoudheid, keelpijn, bijholteontsteking, middenoorontsteking, oorpijn door gehoorgangontsteking, artrose, spierpijn, gewrichtspijn en menstruatieklachten.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Behandelingen tegen moe zijn bij uitgezaaide prostaatkanker
Bij uitgezaaide prostaatkanker kun je erg moe zijn. Dit is heftiger en anders dan gewoon moe zijn.
- Bespreek met je arts of verpleegkundige wat je kunt doen om moe zijn bij kanker minder te maken.
- Prednison kan er soms voor zorgen dat je je minder moe voelt.
prednison
Prednison is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd.
Bijnierschorshormonen remmen ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Ze zijn ook nodig om energie, mineralen en zouten vrij te maken en op te slaan.
Artsen schrijven prednison voor bij:
- Ziektes met ernstige ontstekingen. Bijvoorbeeld luchtwegontstekingen (zoals COPD), reumatische aandoeningen (zoals reuma, polymyalgie en jichtaanvallen), darmziekten (namelijk colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn), het syndroom van Sjögren, bepaalde oogontstekingen, clusterhoofdpijn, lupus erythematodes (LE), ernstige huidontstekingen (zoals bij lepra), bepaalde bloedziekten (zoals de bloedstollingsziekte ITP), de ziekte van Duchenne (spierziekte), Bellverlamming (een vorm van gezichtsverlamming), bij nierziektes, zoals het nefrotisch syndroom en bij netelroos. Ook bij ontstekingen bij tuberculose (van het hartzakje en van de hersenen).
Bij ontstekingsziekten wordt het op verschillende manieren gebruikt: in een hoge dosering voor een paar dagen tot weken (stootkuur) en in een lagere dosering voor meerdere maanden (langdurige behandeling). Artsen schrijven het meestal voor als stootkuur. - Prednison wordt ook gebruikt om afstotingsreacties tegen te gaan. Na orgaantransplantaties en als onderdeel van een behandeling bij kanker.
- Ook wordt het gebruikt om een tekort aan lichaamseigen bijnierschorshormonen aan te vullen. Zoals bij de bijnierziekten de ziekte van Addison, de ziekte van Cushing en het adrenogenitaal syndroom. Als het op deze manier gebruikt wordt heet het substitutietherapie.
Ziektes waarbij prednison wordt gebruikt zijn:
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Behandeling tegen plasklachten bij uitgezaaide prostaatkanker
Als je je prostaat nog hebt, kan die groter zijn dan eerst. Een grotere prostaat kan je plasbuis dichtdrukken. Hierdoor kun je problemen krijgen met plassen.
- Meestal krijg je eerst medicijnen om beter te plassen.
- Helpen die niet en ben je nog fit genoeg voor een operatie? Dan kan de arts een deel van je prostaat weghalen om weer beter te kunnen plassen. Deze operatie heet een TURP.
- Ben je niet fit genoeg voor een operatie? Of heb je niet lang meer te leven? Dan kan een slangetje in je blaas helpen om je klachten minder te maken. Dit heet een katheter.
Medicijnen bij zwakkere botten bij uitgezaaide prostaatkanker
Je botten kunnen zwakker worden door de uitzaaiingen. Of door een anti-hormoonbehandeling. Hierdoor kun je pijn krijgen. Ook wordt de kans groter dat je een bot breekt. Daarom krijg je voor de start van anti-hormoonbehandeling onderzoeken om te weten of je een grotere kans hebt om een bot te breken.
Je kunt medicijnen krijgen die ervoor kunnen zorgen dat je botten minder snel zwakker worden. Dit zijn bijvoorbeeld denosumab, zoledroninezuur of kalkpillen samen met vitamine D.
denosumab
Denosumab remt de botafbraak en versterkt de botten.
Artsen schrijven het voor bij botontkalking (osteoporose) en bij sommige vormen van kanker waarbij botverlies optreedt of een grote kans op botbreuken bestaat.
vitamine D
Vitamine D (colecalciferol) zorgt voor de opname van kalk en fosfaat uit het voedsel. Kalk en fosfaat zijn nodig voor een goede opbouw van botten en gebit.
Het is te gebruiken bij vitaminegebrek en bij botontkalking.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.zoledroninezuur
Zoledroninezuur behoort tot de bisfosfonaten. Bisfosfonaten remmen de botafbraak en versterken de botten.
Artsen schrijven het voor bij te veel calcium (kalk) in het bloed door kanker en bij uitzaaiingen in het bot door kanker. Ze schrijven het ook voor bij botontkalking (osteoporose) en bij de ziekte van Paget.
Wordt soms gebruikt bij borstkanker, om de groei te remmen en uitzaaiingen te voorkomen.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Omgaan met minder zin in eten bij uitgezaaide prostaatkanker
Door kanker en de behandeling kun je minder zin in eten hebben. Of je smaak kan veranderen of je zit sneller vol. Blijf zo goed mogelijk eten en kies eten en drinken waar je van geniet.
Prednison kan ervoor zorgen dat eten beter lukt.
Elke dag koken kost jou of je partner misschien te veel tijd en energie. Je kunt dan bijvoorbeeld maaltijden thuis laten bezorgen.
Als de ziekte verder gaat, word je meestal dunner. Zo goed mogelijk eten helpt dan vaak niet meer. Eet en drink dan alleen nog wat je lekker vindt. Het kan ook helpen om steeds kleine beetjes te eten en geen grote maaltijden.
prednison
Prednison is een bijnierschorshormoon, ook wel corticosteroïd genoemd.
Bijnierschorshormonen remmen ontstekingen en overgevoeligheidsreacties. Ze zijn ook nodig om energie, mineralen en zouten vrij te maken en op te slaan.
Artsen schrijven prednison voor bij:
- Ziektes met ernstige ontstekingen. Bijvoorbeeld luchtwegontstekingen (zoals COPD), reumatische aandoeningen (zoals reuma, polymyalgie en jichtaanvallen), darmziekten (namelijk colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn), het syndroom van Sjögren, bepaalde oogontstekingen, clusterhoofdpijn, lupus erythematodes (LE), ernstige huidontstekingen (zoals bij lepra), bepaalde bloedziekten (zoals de bloedstollingsziekte ITP), de ziekte van Duchenne (spierziekte), Bellverlamming (een vorm van gezichtsverlamming), bij nierziektes, zoals het nefrotisch syndroom en bij netelroos. Ook bij ontstekingen bij tuberculose (van het hartzakje en van de hersenen).
Bij ontstekingsziekten wordt het op verschillende manieren gebruikt: in een hoge dosering voor een paar dagen tot weken (stootkuur) en in een lagere dosering voor meerdere maanden (langdurige behandeling). Artsen schrijven het meestal voor als stootkuur. - Prednison wordt ook gebruikt om afstotingsreacties tegen te gaan. Na orgaantransplantaties en als onderdeel van een behandeling bij kanker.
- Ook wordt het gebruikt om een tekort aan lichaamseigen bijnierschorshormonen aan te vullen. Zoals bij de bijnierziekten de ziekte van Addison, de ziekte van Cushing en het adrenogenitaal syndroom. Als het op deze manier gebruikt wordt heet het substitutietherapie.
Ziektes waarbij prednison wordt gebruikt zijn:
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Hoe gaat het verder bij uitgezaaide prostaatkanker?
Met uitgezaaide prostaatkanker kun je nog lang leven. Hoe lang dit is, verschilt per persoon. Samen met je arts bekijk je steeds wat jij nodig hebt om te zorgen dat jij je leven met prostaatkanker zo goed mogelijk vindt.
De meeste behandelingen hebben bijwerkingen. En ze kosten tijd. Bijvoorbeeld omdat je steeds naar het ziekenhuis moet.
Het is belangrijk om samen met je arts of verpleegkundige te kijken of de voordelen van een behandeling voor jou groter zijn dan de nadelen.
Misschien wordt de behandeling te zwaar voor je of werkt de behandeling steeds minder goed. Misschien wil je niet meer steeds naar het ziekenhuis. Of je vindt andere dingen nu belangrijker. Bijvoorbeeld de tijd die je nog hebt zo fijn mogelijk maken.
Je kunt op elk moment besluiten om te stoppen met een behandeling.
Het helpt om hierover te praten met je partner, kinderen, vrienden, huisarts, verpleegkundige of arts in het ziekenhuis.
Zorg in de laatste fase van je leven
In de laatste fase van je leven is het goed om na te denken en te praten over welke zorg en behandeling je nog wilt. De keuzehulp kan hierbij helpen. Praat erover met de mensen om je heen en schrijf je wensen op. Het geeft rust als je weet dat je arts en je naasten weten wat je wensen zijn.
- Misschien denk je na over euthanasie. Praat hierover met je arts.
- Ook kun je met je arts praten over de plek waar je wilt overlijden. Bijvoorbeeld thuis, in het ziekenhuis of een hospice.
- In de laatste maanden van je leven zal je arts er zo veel mogelijk aan doen om pijn en lijden minder te maken.
Meer informatie over uitgezaaide prostaatkanker
- Verhalen van mannen die prostaatkanker hebben: Prostaatkankerstichting.
- Meer informatie over uitgezaaide prostaatkanker: kanker.nl.
- Informatie over voeding bij kanker: voedingenkankerinfo.nl.
- Keuzehulp over je wensen voor zorg en behandeling.
- Wat andere mensen vinden van een ziekenhuis of arts: ZorgkaartNederland.
Over deze tekst
We hebben deze informatie gemaakt met de richtlijn voor artsen over prostaatkanker.