In het kort
- Bij een psychose hoor of zie je dingen die andere mensen niet horen of zien.
- Bel je behandelaar of je huisarts. Het is belangrijk dat een psychose zo kort mogelijk duurt.
- Je kunt medicijnen tegen een psychose krijgen en medicijnen om rustiger te worden.
- Ook therapie helpt je weer controle te krijgen over je gedachten en leven.
Wat is een psychose?
Bij een psychose beleef je de wereld anders. Meestal als vreemd en eng.
Je hoort, ziet of denkt dingen die anderen niet horen, zien of denken. Je eigen hersenen maken die ervaringen. Je hebt daar geen controle meer over.
Mensen vertellen na een psychose vaak dat het leek op een droom. Of een nachtmerrie terwijl ze wakker waren.
Een psychose duurt meestal een paar dagen tot een paar maanden.
Een eerste psychose gebeurt het vaakst bij jonge mensen tussen 18 en 25 jaar.
Wat merk ik bij een psychose?
Bij een psychose kun je 1 of meer van deze ervaringen hebben:
Stemmen horen, dingen zien, ruiken of proeven: hallucinaties
Je hoort, ziet, ruikt, proeft of voelt dingen die er niet zijn. De ervaring is voor jou echt. Bijvoorbeeld:
- Je hoort stemmen in je hoofd of daarbuiten.
- Je ziet dingen die er niet zijn.
- Je ruikt geuren, zoals brandlucht terwijl er geen brand is.
- Je proeft vreemde smaken.
- Je voelt dat iemand je aanraakt, terwijl niemand je aanraakt.
Sterke gedachten: wanen
- Je denkt bijvoorbeeld dat je achtervolgd wordt.
- Je voelt je onveilig. Je denkt steeds dat anderen over je praten of je iets willen aandoen.
- Je denkt dat berichten op internet of tv speciaal voor jou zijn.
- Anderen zeggen dat je gedachten hebt die niet waar kunnen zijn.
Warrig denken en doen
- Je denkt warrig, heel snel of heel langzaam.
- Je hebt moeite om te zeggen wat je bedoelt. Je kunt de juiste woorden niet vinden.
- Je begrijpt andere mensen niet meer.
Verder kun je deze klachten hebben:
- Je vertrouwt mensen niet meer.
- Je voelt minder emoties. Je voelt je bijvoorbeeld niet blij, boos of verdrietig, maar steeds hetzelfde.
- Je hebt nergens zin in.
- Het lukt je niet om iets te gaan doen. Je blijft bijvoorbeeld de hele dag in een stoel zitten of in bed.
- Je bent bang of somber.
Door de klachten slaap je vaak niet goed. Misschien eet je ook niet goed meer. Je gaat minder of niet meer naar je studie, werk of vrienden toe.
Waardoor kan ik een psychose krijgen?
De ene persoon is gevoeliger voor een psychose dan de andere persoon. Dit komt door de combinatie van erfelijke aanleg en dingen die je hebt meegemaakt. Zoals kindermishandeling of andere heftige gebeurtenissen.
Als je er gevoelig voor bent, kunnen deze dingen ervoor zorgen dat je een psychose krijgt:
- een heftige gebeurtenis, bijvoorbeeld iemand die je goed kent overlijdt
- een moeilijke periode met veel stress en slecht slapen
- veel wiet gebruiken
- het gevoel hebben dat je nergens bij hoort, of gepest worden
Een psychose kan ook horen bij een depressie, bipolaire stoornis of andere psychische ziekte.
Behandeling bij een psychose
Bij een psychose is het belangrijk dat je snel een behandeling krijgt. Dan wordt de psychose sneller minder. En gaat het beter met je als de psychose voorbij is.
- Meestal stuurt de huisarts je door naar een psychiater. Die kijkt met jou welke behandeling voor jou het beste is. Meestal werkt een combinatie van medicijnen, therapie en informatie over je ervaringen goed.
- Als je snel hulp nodig hebt, belt de huisarts de crisisdienst van een ggz-centrum. Je kunt dan daar naartoe gaan of de crisisdienst kan bij jou komen.
Meestal krijg je een behandeling thuis. Soms is het beter om de behandeling in een ziekenhuis of ggz-centrum te beginnen.
Medicijnen bij een psychose
Medicijnen zijn meestal een belangrijk onderdeel van de behandeling.
Medicijnen tegen psychose maken je klachten minder. Ook helpen ze om helder te denken. Ze maken je rustiger. Je merkt binnen een week of een medicijn werkt bij jou.
Er zijn veel soorten medicijnen tegen psychose. Het ene medicijn werkt sterker dan het andere. Ook de bijwerkingen verschillen.
Samen met je behandelaar kijk je welk medicijn het beste bij jou past. Je keus hangt ook af van hoe lastig je bepaalde bijwerkingen vindt.
Je kunt ook een medicijn krijgen om te slapen en rustiger te worden. Dit werkt al binnen een paar uur.
Adviezen bij een psychose
- Bij een psychose is het belangrijk om rust te nemen: Probeer genoeg te slapen. En probeer op vaste tijden te eten, te werken, te sporten en te rusten.
- Gebruik geen alcohol, wiet of hasj.
- Probeer je familie en vrienden te blijven zien. Contact helpt om sneller beter te worden.
- Vertel wat je ervaart aan je behandelaar. Kies samen welke behandelingen je wil. In een psychose kan dat soms moeilijk zijn. Een vriend of je familie kan daar ook bij helpen.
Wanneer bellen bij een psychose?
Bel je huisarts, de huisartsenpost of je behandelaar als je denkt dat je het begin van een psychose hebt. Bijvoorbeeld als je een stem in je hoofd hoort.
Denk je aan zelfmoord? Bel dan 113 (normale belkosten) of 0800-0113 (gratis). Je kunt ook met iemand chatten op 113.nl.
Meer informatie over psychose
- Meer informatie en contact met andere mensen die gevoelig zijn voor psychose: Anoiksis en PsychoseNet
- Over bijzondere ervaringen: mindyoung.nl
- Informatie en contact met een hulpverlener: Wijzijnmind.nl
- Een psycholoog of psychiater kiezen: Kiezenindeggz.nl
We hebben deze tekst gemaakt met de afspraken tussen artsen, therapeuten en andere zorgmedewerkers over psychose.