In het kort
- U heeft ’s nachts pijn in uw been. De pijn kan er ook overdag zijn als u rustig ligt.
- Dat kan komen door vernauwing van een slagader in uw been.
- De pijn zit vooral in uw voorvoet of tenen. U kunt koude voeten krijgen die doof aanvoelen.
- De pijn wordt minder als u uw been uit bed laat hangen of gaat staan.
- U krijgt een van de volgende behandelingen in het ziekenhuis:
- dotteren
- plaatsing van een stent
- een bypassoperatie
- Als u uw risico op vaatziekten wilt verlagen, kan dat betekenen dat u uw leefstijl moet aanpassen. Bijvoorbeeld door te stoppen met roken, gezonder te eten en meer te bewegen.
Slagadervernauwing in uw been
Bloedvaten lopen vanuit uw hart naar alle delen van uw lichaam. Zo lopen er ook bloedvaten naar uw benen en voeten. De bloedvaten die het bloed naar uw benen en voeten voeren noemen we slagaderen.
Vanuit uw benen en voeten moet het bloed ook weer terug naar uw hart. Dit zijn andere bloedvaten. De bloedvaten die daarvoor zorgen noemen we aderen.
Het bloed in de slagaderen brengt zuurstofrijk bloed naar uw benen en voeten. Bij sommige mensen raken deze bloedvaten geleidelijk vernauwd. Hierdoor komt er te weinig zuurstof in de benen. Dat kan pijnklachten geven.
Verschijnselen bij ernstige slagadervernauwing in het been
's Nachts heeft u pijn aan uw been door slagadervernauwing. Je zou het ook rustpijn kunnen noemen. De klachten kunnen geleidelijk ook overdag voorkomen, bijvoorbeeld als u even op de bank ligt.
- De pijn zit meestal in de voorvoet of in uw tenen.
- De pijn wordt minder als u uw been uit bed laat hangen.
- De pijn wordt ook minder als u opstaat.
- U kunt last krijgen van koude of 'dove' voeten.
- De huid van uw voeten en ook uw teennagels kunnen veranderen.
- De haargroei op uw onderbeen kan verminderen.
- U kunt slechtgenezende wondjes aan uw voeten krijgen.
- Soms is uw voet rood en gezwollen.
- De wondjes kunnen zweren worden.
- Huid, spieren of tenen kunnen zelfs afsterven (necrose of gangreen).
Hoe ontstaat een vernauwing van de slagaderen?
Met de jaren worden de slagaderen bij iedereen wat nauwer. Slagadervernauwing is dan ook een natuurlijk verouderingsproces. Dit proces begint al op jonge leeftijd, ongeveer vanaf het 20e levensjaar. Slechte voeding, roken, erfelijke aanleg en te weinig bewegen versnellen de slagadervernauwing.
De wand van de slagaderen die bij jonge mensen nog elastisch is, wordt steeds stugger en dikker en gaat aan de binnenkant verkalken. Bij mensen die diabetes mellitus hebben, gaat dit proces vaak sneller dan bij gezonde mensen. De slagaderen worden zo steeds nauwer en kunnen tenslotte volledig dicht gaan zitten.
Slagadervernauwing is een ziekte van alle slagaders. Behalve in de benen, kan de slagadervernauwing ook op andere plaatsen in het lichaam vernauwingen veroorzaken.
Slagadervernauwing kan op verschillende manieren tot uiting komen:
- bij een kransslagader van het hart leidt dit tot een hartinfarct
- bij een slagader die naar de hersenen loopt, leidt dit tot een beroerte
- bij doorbloedingsproblemen van de penis leidt dit tot erectiestoornissen
- bij een slagader die naar de benen loopt, leidt dit tot etalagebenen.
Risico op vernauwing van de slagaderen
Slagadervernauwing is een normaal verouderingsproces. De volgende factoren geven een extra risico op vernauwing van de bloedvaten:
- roken (ook meeroken)
- overgewicht
- te weinig lichaamsbeweging
- hoge bloeddruk
- een hoog cholesterol
- diabetes mellitus
- erfelijke aanleg
Hoe wordt een vernauwing van een beenslagader gemeten?
De huisarts kan (laten) onderzoeken of de bloedvaten in uw benen vernauwd zijn. Dat doet hij door de bloeddruk aan uw armen te vergelijken met de bloeddruk aan uw enkels.
Let op:
- Draag voor dit onderzoek kleding die losjes om uw armen en benen zit.
- Vanaf 2 uur voor het onderzoek mag u niet roken.
Het meten van de bloeddruk aan uw enkel lijkt op het meten van de bloeddruk aan uw arm. U krijgt een manchet boven uw enkel. De manchet wordt opgepompt. Terwijl de manchet langzaam weer leegloopt, luistert de huisarts naar de bloedstroom in de slagaders van uw enkel. Een versterker zorgt dat u de bloedstroom kunt horen. We noemen zo'n versterker een Doppler-apparaat.
De verhouding tussen enkelbloeddruk en armbloeddruk noemen we de enkel-armindex. De bloeddruk in uw arm is meestal iets hoger (10-20 procent) dan de bloeddruk bij uw enkel. Bij een bloedvatvernauwing in het been is het verschil groter: de bloeddruk in uw enkel is duidelijk lager dan in uw arm.
Als uw huisarts dit onderzoek niet zelf doet, kan hij u doorverwijzen naar een huisartsenlaboratorium of een vaatlaboratorium in een ziekenhuis.
Wat kan ik zelf doen bij etalagebenen / vernauwing van bloedvaten ?
U kunt veel doen om de klachten door slagadervernauwing te verminderen en verergering van de vaatziekte te voorkomen.
De belangrijkste maatregel is zorgen voor een betere doorbloeding in het been. Dat betekent:
- stoppen met roken
- meer wandelen
- gezonde voeding
Advies: voeten verzorgen en controleren bij vernauwing van de beenslagader
Als de slagadervernauwing in de beenslagader verergert, kunnen er wondjes op uw been of voet ontstaan.
- Controleer uw voeten regelmatig.
- Ga bij slecht genezende wondjes, druk- of eeltplekken naar de huisarts. Zo nodig stuurt hij u naar de pedicure voor de juiste voetverzorging. Of naar een podotherapeut voor goed passende schoenen.
Patiënten met diabetes mellitus hebben meer kans op het ontwikkelen van vaatproblemen. Zij hebben ook meer kans op het krijgen van wondjes aan het been of de voet die niet genezen. Het kan voorkomen dat dit geen pijnklachten geeft als de gevoelszenuwen door de diabetes mellitus uitgeschakeld zijn. Dit kan gevaarlijk zijn. Kijk bij voetproblemen bij diabetes voorkomen.
Advies bij vernauwing van de beenslagader: meer wandelen
U kunt de bloedtoevoer naar uw benen verbeteren door regelmatig te gaan wandelen en wandeloefeningen te doen.
Dit zorgt ervoor dat de bloedstroom door de kleinere vaten toeneemt. Geleidelijk ontstaan er 'sluiproutes' die het bloed om de vernauwde vaten heen leiden. Op deze manier worden uw benen weer beter van bloed voorzien. De spieren krijgen meer zuurstof en u heeft minder gauw klachten. Na verloop van tijd kunt u een grotere afstand lopen voordat de klachten optreden.
Wandeloefeningen doet u zo:
- Wandel net zo lang totdat u klachten krijgt, en loop dan nog 10 stappen door. Wees niet bang voor pijn. Pijn is niet prettig, maar het kan geen kwaad.
- Rust uit tot dat de klachten verdwenen zijn.
- Herhaal deze oefening nog enkele malen, gedurende 15 tot 30 minuten.
- Doe dit 3 keer per dag.
Het is belangrijk dat u deze wandeloefeningen minimaal 3 keer per week doet, het liefst iedere dag. U gaat hier minstens 6 maanden mee door.
U zult na enige weken tot maanden merken dat u steeds wat verder kunt lopen. Ook als het niet meer lukt om nóg wat verder te wandelen, moet u dagelijks blijven wandelen. Zo voorkomt u dat de klachten weer erger worden. Geef het wandelen een vaste plaats in uw leven.
Zelfstandig zoveel wandelen kan best moeilijk zijn om vol te houden. Met hulp van een fysiotherapeut lukt dit vaak beter: dit heet looptraining.
Advies bij vernauwing van de beenslagader: stoppen met roken
Voor sommigen is het advies om te stoppen voldoende. Zij raken nooit meer een sigaret aan. De meeste rokers vinden het heel moeilijk om te stoppen. Zorg daarom dat u het stoppen goed voorbereidt.
- Ga naar de huisarts als u overweegt te stoppen. De huisarts bespreekt met u wat de moeilijkheden kunnen zijn en hoe u daar het beste mee om kunt gaan. De huisarts kan u ook advies geven over hulpmiddelen bij stoppen met roken.
- Met hulpmiddelen lukt het vaak beter om te stoppen. Bijvoorbeeld met middelen die het tekort aan nicotine aanvullen, zoals nicotine-kauwgom of -pleisters. Zo kunt u eerst de gewoonte van het roken afleren, terwijl u nog wel nicotine binnenkrijgt. Daarna gaat u pas de hoeveelheid nicotine minderen.
- Behalve nicotine bevat sigarettenrook ook andere verslavende stoffen. Daardoor heeft u met nicotinekauwgom of -pleisters vaak toch nog behoefte aan roken. U moet dus zelf ook echt willen stoppen om door te zetten en het werkelijk vol te houden.
- Mensen die al eerder gestopt zijn en weten dat ze enorm naar roken blijven verlangen, kunnen overwegen medicijnen te gebruiken om de rookbehoefte en ontwenningsverschijnselen te verminderen. De bekendste zijn nortriptyline, bupropion en varenicline.
nicotine
Nicotine als medicijn is een ontwenningsmiddel.
Het is te gebruiken als hulpmiddel bij stoppen met roken.
Kijk voor meer informatie op Apotheek.nl.Advies bij vernauwing van de beenslagader: gezonde voeding
Eet gezond met weinig verzadigd vet. Verzadigd vet verhoogt het cholesterolgehalte in uw bloed. Verzadigd vet zit vooral in room, roomboter, volle melkproducten, volvette kaas, vet vlees, gewone margarine, gebak, koekjes en snacks.
Vette vis, dieetmargarine en plantaardige olie bevatten onverzadigde vetten die het cholesterol verlagen. Vervang dus producten met verzadigd vet door producten die rijk zijn aan onverzadigd vet. Vaak staat dit op de verpakking aangegeven.
Gezonde voeding wil zeggen:
- veel groente, fruit, volkorenproducten, peulvruchten en noten
- een keer per week vis, liefst vette vis, zoals haring, zalm, makreel
- weinig producten gemaakt van wit meel, zoals wit brood, koekjes, biscuits, zoutjes
- weinig rood of bewerkt vlees, zoals worst
- weinig zoete dranken waarin suiker zit, zoals frisdrank of sap uit een pak
- enkele porties zuivel per dag, zoals melk en yoghurt
- weinig alcohol
Misschien is meedoen aan een leefstijlprogramma iets voor u als u te zwaar bent. U krijgt dan hulp van een leefstijlcoach, diëtiste, fysiotherapeut en/of oefentherapeut. Uw arts kan u verwijzen.
Behandeling van een ernstige slagadervernauwing in het been
Bij nachtelijke pijn door vernauwing van een beenslagader verwijst de huisarts u meestal naar een vaatspecialist in het ziekenhuis. Deze onderzoekt of u inderdaad beenslagadervernauwing heeft en zo ja, hoe ernstig het is.
Bij een ernstige slagadervernauwing in het been bestaat er een gevaar dat u wonden krijgt die niet willen genezen. Er is een grote kans op infectie en uiteindelijk kan het zelfs leiden tot afsterven van een teen of een deel van de voet. Dan is amputatie van een voet of onderbeen nodig.
De behandeling is bedoeld om een amputatie te voorkomen.
Afhankelijk van de ernst van de vernauwing:
- wordt u gedotterd,
- wordt er een stent geplaatst
- of wordt u geopereerd.
Medicijnen bij vernauwing van de beenslagader
Er bestaan geen medicijnen om vernauwing van de beenslagader te behandelen of te genezen.
Wel zijn er medicijnen die het risico op (verdere) vernauwing of afsluiting van de slagaderen verkleinen. Ook de kans op andere hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte, wordt hierdoor kleiner. Het gaat bijvoorbeeld om bepaalde medicijnen tegen hoge bloeddruk of tegen een hoog cholesterol.
U krijgt bloedverdunners (ook wel antistollingsmiddelen genoemd), zoals acetylsalicylzuur, om de kans op vorming van bloedpropjes in de bloedvaten te verkleinen. Voor mensen met vaatvernauwingen is er namelijk een grote kans dat een bloedpropje een vernauwd vat afsluit.
Deze medicijnen moet u in principe voor de rest van uw leven innemen. Het is belangrijk de medicijnen volgens voorschrift in te nemen. Een baxterrol kan u hierbij helpen. Dat is een rol met plastic zakjes waarin al uw medicijnen per dag in een apart zakje verpakt zitten. Op de zakjes staat de datum en de tijd van innemen.
Als u last heeft van bijwerkingen, bespreek dit dan met uw arts. Vaak zijn andere oplossingen mogelijk.
Sommige medicijnen voor andere aandoeningen kunnen de klachten juist erger maken, omdat ze de bloedvaten vernauwen. Een voorbeeld daarvan is ergotamine, een middel tegen migraine.
Dotteren en plaatsen van een stent bij vernauwing van de beenslagader
Dotteren
Bij een dotterbehandeling wordt de vernauwing in uw bloedvat met een soort ballonnetje open geduwd.
Dotteren gebeurt meestal op de röntgenafdeling van het ziekenhuis.
- Eerst worden uw bloedvaten met contrastvloeistof zichtbaar gemaakt.
- De vaatspecialist brengt via een slagader in uw lies een dunne draad naar de vernauwing. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving.
- Over de draad schuift de arts een ballonnetje naar de vernauwing. Daar wordt het ballonnetje opgeblazen. Op die manier rekt het bloedvat op en verbetert de bloedstroom.
- Bij een dotterbehandeling is het mogelijk een stent in de vernauwing plaatsen.
Een stent
Het kan zijn dat een dotterbehandeling niet genoeg geholpen heeft: het bloed kan na de dotterbehandeling nog steeds niet goed doorstromen. Dan kan een stent worden geplaatst.
Een stent is een soort balpenveertje van metaal. Het geeft de vaatwand extra ondersteuning en voorkomt dat het bloedvat na het dotteren weer terugveert.
Er is geen bewijs dat het beter is om al tijdens een dotterbehandeling meteen een stent te plaatsen.
Na een dotterbehandeling of plaatsing van een stent
- Na de behandeling drukt de arts het prikgat in de slagader een tijdje stevig dicht.
- Vervolgens krijgt u een drukverband dat enkele uren moet blijven zitten.
- De eerste uren zal een verpleegkundige uw bloeddruk, polsslag en lies regelmatig controleren.
- Als u alleen bent opgenomen voor een dotterbehandeling of plaatsing van een stent, kunt u meestal dezelfde dag weer naar huis. Het is wel belangrijk dat u de eerste 48 uur rustig aan doet. Til geen zware dingen en loop niet al teveel trappen.
Bij het dotteren of het plaatsen van een stent komen weinig complicaties voor. Soms ontstaat er een bloeduitstorting in de lies of op de benen.
Operaties bij slagadervernauwing in een been
Bypassoperatie (omleidingsoperatie)
Bij een bypassoperatie (omleidingsoperatie) maakt de vaatspecialist een omleiding langs het vernauwde bloedvat. Dat gebeurt met een stukje bloedvat, bij voorkeur een ader uit hetzelfde been. Soms wordt een vaatprothese van kunststof gebruikt.
De operatie duurt ongeveer 3 uur. Tijdens de operatie bent u geheel of gedeeltelijk verdoofd.
Na de operatie blijft u nog enkele dagen in het ziekenhuis. De verpleegkundige controleert u (bijvoorbeeld de slagaders op uw voet, of er lekkage van de wond is, de temperatuur van uw benen en armen en uw bloeddruk).
Risico's
Een operatie heeft meer risico’s dan een dotter- of een stentbehandeling. Zoals elke operatie heeft een omleidingsoperatie risico’s, zoals wondinfecties, longontsteking of trombose. Ook specifieke problemen kunnen voorkomen, zoals hartproblemen, verstopping van de bypass, lekkages van de geopereerde slagader met nabloedingen, ontstekingen en beschadiging van de zenuwen in en rond de operatieplek.
Thuis na een omleidingsoperatie
Uw been kan tot enkele maanden na de operatie dikker zijn dan normaal. Ook heeft u misschien minder gevoel in uw benen. Dit is normaal. Neem bij klachten wel altijd contact op met uw vaatchirurg.
Sommige houdingen kunnen een knik in de omleiding veroorzaken. Ga daarom:
- niet hurken;
- niet met gekruiste benen zitten (kleermakerszit);
- niet langdurig zitten met gebogen knieën, bijvoorbeeld in de auto, de bus of het vliegtuig. Leg uw been liever omhoog.
Slagaderoperatie
Een andere operatie bij slagadervernauwing is de slagaderoperatie. De vaatspecialist snijdt de slagader open en verwijdert de verkalkte vetlaag en de binnenste laag van de vaatwand. De vaatwand herstelt zich daarna weer snel. Om het bloedvat te hechten gebruikt de arts een stukje kunststof of een stukje vaatwand van een ader uit het been.
De risico’s zijn hetzelfde als bij een omleidingsoperatie.
Amputatie bij etalagebenen / slagadervernauwing
Bij vernauwing van een beenslagader is zelden een amputatie nodig. Een amputatie is het afzetten van een teen, voet of been. Dit is een zeer ingrijpende gebeurtenis.
Er zijn verschillende situaties waarin de arts toch een amputatie kan voorstellen. Het gaat dan altijd om een ernstige levensbedreiging door afsterven van weefsel. Dit kan komen door:
- een ernstige afsluiting van een slagader;
- een langdurige infectie die het been extra bedreigt;
- ondraaglijke pijnklachten, veroorzaakt door zenuw- of vaatschade.
Na een amputatie zult u een revalidatietraject ingaan. Samen met de revalidatiearts bekijkt u wat het traject voor u precies zal inhouden.
Hoe gaat het verder na een behandeling van slagadervernauwing in uw been
Na behandeling van de slagadervernauwing in het ziekenhuis merkt u meestal snel verbetering. Het advies is om zo snel mogelijk weer te gaan lopen. Het beste is looptraining met begeleiding van een fysio- of oefentherapeut.
Als u medicijnen slikte voor de operatie, dan moet u daar na de operatie gewoon mee doorgaan.
Als u een omleidingsoperatie met een eigen ader heeft gehad, krijgt u gedurende 2 jaar medicijnen die de stolling van het bloed tegengaan (bloedverdunners). De trombosedienst controleert u dan.
Meer informatie bij vernauwing van de beenslagader
- Meer informatie over vernauwing van de beenslagader en risicofactoren voor hart- en vaatziekten vindt u bij:
- Voor contact met lotgenoten kunt u terecht op Harteraad.nl.
- Vragen over etalagebenen, onderzoek en behandeling kunt u stellen via de Infolijn Hart en Vaten van de Hartstichting.
- Bij Chronisch ZorgNet vindt u therapeuten die gespecialiseerd zijn in looptraining voor patiënten met etalagebenen.
- Als u in het ziekenhuis behandeld gaat worden, kunt via een keuzewebsite van de Harteraad het ziekenhuis kiezen dat het best bij u past.
We hebben deze tekst gemaakt met: