In het kort
- Bij een bipolaire stoornis heeft u manische en depressieve periodes.
- In een manische periode bent u veel opgewekter, actiever en zelfverzekerder dan u gewend bent. Of u voelt zich opgejaagd, doet dingen zonder er goed over na te denken en wordt sneller boos dan normaal.
- In een depressieve periode bent u somber en passief. U voelt zich waardeloos en heeft geen energie om dingen te doen.
- Voor de behandeling gaat u naar een psychiater.
- U krijgt medicijnen om de verschijnselen te verminderen.
- U leert ook hoe u goed kunt leven met deze aandoening.
Wat is een bipolaire stoornis?
Bij een bipolaire stoornis heeft u periodes met heel verschillende stemmingen: manische periodes en depressieve periodes (artsen noemen dit episodes):
- Tijdens een manische periode bent u heel energiek en druk. U heeft het gevoel dat u alles kunt. Of u wordt heel snel boos. Dit kan tot grote problemen leiden.
- Tijdens een depressie voelt u zich juist heel somber en onzeker. U heeft weinig energie en gewone dingen kosten grote moeite. U denkt dat u niets waard bent.
- Vaak komt meteen na een manische periode een depressieve periode.
- Na een manische of depressieve periode wordt uw stemming weer langere tijd normaal.
Een bipolaire stoornis begint vaak tussen het 15e en 30e levensjaar, maar kan ook op latere leeftijd beginnen.
Een andere naam voor bipolaire stoornis is manisch-depressieve stoornis.
Wat zijn de verschijnselen van een bipolaire stoornis?
Bij een bipolaire stoornis heeft u manische periodes en depressieve periodes. Tussendoor zijn er periodes waarin u zich normaal voelt.
Verschijnselen van een manie
- U bent veel actiever en opgewekter dan u gewend bent.
- U wordt snel boos als iets niet gaat zoals u het wilt.
- U bent overdreven optimistisch.
- U voelt zich belangrijk en heeft veel zelfvertrouwen.
- U voelt zich lichamelijk heel goed en sterk.
- U heeft nauwelijks behoefte aan slaap.
- U praat meer en sneller dan u normaal doet.
- U heeft voortdurend allerlei gedachten die u niet kunt stoppen.
- U bent makkelijker afgeleid dan normaal en wilt duizend dingen tegelijk doen.
- U doet dingen en neemt besluiten zonder daar eerst goed over na te denken. U neemt grote risico’s: u geeft bijvoorbeeld veel geld uit. Daardoor kunt u in de problemen komen.
- Tijdens een manie kunt u ook dingen zien of horen die er niet zijn (hallucinaties) of dingen denken die niet kloppen (wanen). U heeft dan een manische psychose.
Het kan zijn dat u niet merkt dat u in een manische periode zit. U voelt zich dan namelijk juist heel goed. De mensen die u goed kennen merken meestal wel dat u manisch bent.
Door uw gedrag kunt u problemen krijgen op uw werk, uw opleiding, bij het omgaan met andere mensen en in relaties.
Een manische periode duurt vaak weken tot soms maanden.
Hypomanie
U kunt ook een lichte vorm van een manie hebben. Dit heet een hypomanie. De verschijnselen zijn hetzelfde, maar minder hevig. Ze zorgen niet echt voor problemen en duren meestal korter.
Verschijnselen van een depressie
- U voelt zich somber.
- U bent moe en heeft geen energie
- U denkt dat u niets waard bent.
- U voelt zich onzeker en kunt geen beslissingen nemen.
- U heeft geen belangstelling meer voor anderen, voor werk of hobby’s.
- U kunt zich moeilijk concentreren. U vergeet dingen.
- U heeft lichamelijke klachten, zoals pijn of verstopping.
- U heeft minder eetlust en slaapproblemen.
- U denkt aan de dood of zelfs aan zelfmoord om van de depressie af te zijn.
Een depressieve periode duurt meestal weken tot soms maanden.
Hoe wordt een bipolaire stoornis vastgesteld?
Een bipolaire stoornis begint meestal met een depressie. Dan is niet meteen duidelijk of het om een bipolaire stoornis gaat.
Herkent u bij uzelf verschijnselen van een bipolaire stoornis? Dan kunt u de zelftest van het Kenniscentrum bipolaire stoornissen doen. De uitslag van de zelftest geeft geen zekerheid over wat u heeft. Neem de uitslag mee naar uw huisarts om samen te bespreken. Vraag een naaste (partner, familielid, vriend) om met u mee te gaan.
Als de huisarts denkt dat u een bipolaire stoornis zou kunnen hebben, verwijst de huisarts u naar een psychiater. Dat is de medisch specialist voor psychische aandoeningen.
De psychiater praat uitgebreid met u. Als u een naaste heeft meegenomen zal de psychiater hem/haar ook vragen stellen.
Oorzaken van een bipolaire stoornis
De oorzaak van een bipolaire stoornis is niet bekend. Meestal zorgen verschillende omstandigheden samen ervoor dat u een bipolaire stoornis krijgt:
- U kunt erfelijke aanleg hebben voor een bipolaire stoornis.
Hoe iemand het precies van zijn ouders erft, is nog niet bekend. U kunt het dus niet laten testen met bijvoorbeeld DNA-onderzoek. - Spannende of stressvolle situaties kunnen ervoor zorgen dat u een depressie of manie krijgt. Maar dat gebeurt alleen als u daar gevoelig voor bent.
Hoe verloopt een bipolaire stoornis?
Hoe een bipolaire stoornis verloopt, verschilt van persoon tot persoon.
- Sommige mensen hebben af en toe een manie of depressie.
- Sommige mensen hebben naast depressies alleen hypomanieën, maar nooit een ernstige manie.
- Sommige mensen krijgen eerst een manische periode en daarna een depressieve periode. Bij anderen is het andersom.
- Sommige mensen hebben periodes waarin ze verschijnselen hebben van manie én van depressie. We noemen dit gemengde periodes.
- Tussen de periodes door voelen de meeste mensen zich lange tijd normaal.
- Bij een klein aantal mensen volgen de manieën en depressies elkaar snel op.
Behandeling van een bipolaire stoornis
Voor de behandeling van een bipolaire stoornis gaat u naar een psychiater.
Meestal krijgt u ook hulp en begeleiding van andere hulpverleners, zoals een psychiatrisch verpleegkundige of een psycholoog.
De behandeling gaat minder goed als u veel alcohol en/of drugs gebruikt. Probeer daarom te stoppen of te minderen.
De behandeling bestaat uit:
- begeleiding
- medicijnen
- voorlichting over de aandoening (psycho-educatie)
- voorlichting en hulp om met de aandoening om te leren gaan (zelfmanagement)
- psychotherapie
Als u kinderen heeft, is het goed om met uw psychiater te praten over hoe het gaat in uw gezin. Een manie of depressie kan heel ernstig zijn. U kunt zichzelf of andere mensen in gevaar brengen. Dan kan het nodig zijn dat u tijdelijk in een ziekenhuis of een psychiatrische kliniek wordt opgenomen voor een intensieve behandeling.
Meer informatie over bipolaire stoornis
Meer informatie over bipolaire stoornis vindt u:
- bij de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen (VMDB). De VMDB organiseert ook lotgenotencontact, voor mensen met een bipolaire stoornis en voor hun familieleden en vrienden;
- bij de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie;
- bij het Kenniscentrum Bipolaire stoornissen;
- op MINDblue.nl;
- op Allesoverlithium.
Meer informatie over vaktherapie vindt u op www.vaktherapie.nl.
Gegevens van psychologen en psychiaters vindt u op www.kiezenindeggz.nl en www.zorgkaartnederland.nl.
De informatie over bipolaire stoornis is gebaseerd op de Zorgstandaard Bipolaire Stoornissen