In het kort
- Gebeurtenissen, verplichtingen en problemen kunnen veel spanning geven.
- Lukt het u niet om met die spanning om te gaan? Dan raakt u overspannen.
- Overspanning geeft klachten zoals moeheid, slaapproblemen, prikkelbaarheid, piekeren, concentratie- en geheugenproblemen.
- U heeft het gevoel dat u geen grip meer heeft op uw situatie.
- Het lukt u niet meer om uw dagelijkse bezigheden goed te blijven doen.
- Heeft u deze klachten al een halfjaar, en bent u vooral moe en uitgeput?
Dan heeft u een burn-out. - U herstelt in 3 fasen. Dit duurt vaak enkele maanden.
1) Accepteer dat u overspannen bent en neem rust.
2) Zet de oorzaken op een rij en bedenk oplossingen.
3) Voer de bedachte oplossingen uit.
Wat is een burn-out?
Soms is het leven ineens veel zwaarder: er zijn problemen, er is iets naars gebeurd, of u krijgt minder steun uit uw omgeving. Als dit allemaal bij elkaar meer van u vraagt dan u aankunt, raakt u overbelast.
U verliest het overzicht en raakt de grip op de situatie kwijt. U krijgt klachten waardoor u niet uw dagelijkse bezigheden niet meer goed kunt doen. We noemen dit overspanning.
Bestaan de klachten langer dan een half jaar? En bent u vooral moe en uitgeput? Dan noemen we het een burn-out.
Wat zijn de klachten van een burn-out?
Bij een burn-out heeft u al een half jaar last van deze drie dingen:
1) U heeft 3 of meer spanningsklachten zoals:
- vooral lichamelijke moeheid: een uitgeput gevoel
- en geestelijke moeheid: moeite uw aandacht erbij te houden (concentreren) en/of dingen te onthouden (geheugen);
- onrustig slapen
- prikkelbaar zijn (snel boos of geïrriteerd)
- niet tegen drukte of lawaai kunnen
- gemakkelijk huilen
- piekeren
- een gejaagd gevoel
2) U heeft het gevoel dat u de vele problemen in uw leven niet meer aankunt. U voelt zich machteloos, alsof u geen grip meer heeft op uw situatie. Alsof u de controle over uw leven verliest.
3) Het lukt u niet meer om uw gewone dagelijkse bezigheden goed te blijven doen. Bijvoorbeeld op uw werk, studie, thuis, in uw contacten of in het verkeer.
Andere klachten?
Iemand met een burn-out kán als reactie daarop, soms ook lichamelijke klachten krijgen, zoals
- hoofdpijn
- duizeligheid
- pijn op de borst
- hartkloppingen
- maagklachten of buikpijn
Hoe ontstaat een burn-out?
U krijgt een burn-out doordat u lange tijd te veel spanning (stress) heeft gehad. Het lukte u niet om met die spanning om te gaan.
Spanning hoort bij het leven. Een beetje spanning is vaak prettig en maakt ons alert. Maar u kunt zich onprettig gaan voelen als er te veel spanning is en het te lang duurt, bijvoorbeeld:
- u wilt te veel tegelijk
- er wordt al lange tijd te veel van u gevraagd: u heeft bijvoorbeeld een te hoge werkdruk
- uw omstandigheden zitten tegen: u heeft bijvoorbeeld geldschulden of relatieproblemen
- u ervaart te weinig steun uit uw omgeving
Dat geeft extra spanning. Lukt het u niet om iets aan de situatie te veranderen, of om anders met de spanning om te gaan? Dan raakt u overspannen. U verliest het overzicht en raakt de grip op de situatie kwijt. Het lukt u dan niet meer om de gewone dingen te blijven doen, bijvoorbeeld op uw werk, studie, thuis, of in het verkeer. Heeft u hier lange tijd last van? Dan kunt u uiteindelijk een burn-out krijgen.
Welke dingen kunnen extra spanning geven?
Soms kan iemand door één heftige gebeurtenis overspannen raken. Vaak zijn er verschillende dingen die samen te veel spanning geven, bijvoorbeeld:
- gebeurtenissen
- verplichtingen
- problemen
Gebeurtenissen
Zowel ernstige als leuke gebeurtenissen kunnen extra spanning geven, bijvoorbeeld
- het ernstig ziek worden van een naaste
- een verhuizing
- een nieuwe baan
- trouwen
- het krijgen van een kind
Soms gebeurt er te veel in een korte tijd. Het kost inspanning en tijd om de gebeurtenissen te verwerken en u aan te passen aan de veranderingen. Als dat niet goed lukt, kunt u overspannen raken.
Verplichtingen
Dat zijn alle dingen die u moet of wilt blijven doen, zoals
- normale taken, zoals de zorg voor de kinderen, het huishouden en uw werk of studie
- andere activiteiten die u gepland heeft zoals hobby's of sporten, een cursus, een opleiding of een verbouwing
- contacten met familie, vrienden of buren
- zorgen voor een oudere of zieke persoon (mantelzorg)
Om al deze dingen te kunnen (blijven) doen, moet u zich inspannen en het overzicht bewaren. Als u te veel moet doen blijft er vaak te weinig tijd over om te ontspannen. U raakt vermoeid en uitgeput.
Problemen
Problemen ontstaan als belangrijke dingen anders gaan dan u zou willen, bijvoorbeeld:
- met uw baas of collega's, of met uw familie, partner of kinderen
- met uzelf of met uw gezondheid
- met werk, studie geld of wonen
Problemen kosten altijd extra inspanning, omdat u probeert ze op te lossen, te vermijden of ermee om te gaan. Wanneer u langdurig veel problemen heeft, en geen overzicht meer heeft over mogelijke oplossingen, dan raakt u overspannen en kunt u uiteindelijk een burn-out krijgen.
Wanneer loop ik extra risico op een burn-out?
Iedereen kan overspannen raken en een burn-out krijgen. De kans hier is groter
- als u in het verleden veel dingen heeft meegemaakt die spanning geven
- als u al eens overspannen bent geweest
- als u veel ziek bent geweest in het afgelopen jaar
- als u niet weet hoe u dingen moet regelen en wie u daarbij kan helpen
- als u weinig steun krijgt van uw omgeving
- als u het aanpakken of oplossen van problemen uit de weg gaat, als u het steeds goed wilt doen en geen nee kunt zeggen
Twijfelt u of u een burn-out heeft?
Uw huisarts kan in één of meer gesprekken herkennen of u een burn-out heeft. Ook informatie van uw partner of familie is hierbij nuttig. Soms geeft de huisarts u een vragenlijst. Dit helpt mee om vast te stellen of u een burn-out heeft.
Hoe herstel ik van een burn-out?
Probeer uw dagelijkse activiteiten zoveel mogelijk te blijven doen, of snel weer op te pakken. Door actief te blijven herstelt u het beste.
Het herstel van een burn-out verloopt in 3 fasen:
Fase 1. Begrijpen en accepteren
Pas als u begrijpt en accepteert dat u een burn-out heeft, kunt u ontspannen.
Kijk welke activiteiten u kunt blijven doen. En welke activiteiten u beter tijdelijk kunt stoppen. Het kan zijn dat u (gedeeltelijk) kunt blijven werken of studeren. Maar soms kan een korte periode van rust nodig zijn, waarin u even helemaal niet werkt of studeert.
Fase 2. Problemen op een rij zetten en oplossingen bedenken
Bedenk welke problemen bij u extra spanning geven. Hoe gaat u met die spanning om? Daarna gaat u oplossingen bedenken voor deze problemen. Bedenk hoe u voortaan anders met deze problemen om kunt gaan.
Fase 3. Oplossingen uitvoeren
In de derde fase gaat u de bedachte oplossingen uitvoeren. U probeert problemen op te lossen. En op een andere manier met spanningen om te gaan.
U kunt steeds meer activiteiten oppakken. U krijgt weer grip op uw leven.
Lees meer over hoe u kunt herstellen bij Hoe herstel ik van een burn-out?.
De begeleiding en behandeling bij een burn-out
Meestal begeleidt een praktijkondersteuner (poh-ggz) of de huisarts u bij het herstellen van een burn-out. Soms is het nodig om u te verwijzen naar een psycholoog voor een passende behandeling. Behandeling van een burn-out door een psycholoog wordt niet vergoed.
De behandeling richt zich vaak op de manier waarop u met spanning omgaat. En hoe u in de toekomst misschien anders met spanning (stress) om kunt gaan. U bekijkt ook samen welke problemen u kunt oplossen.
Medicijnen helpen niet om sneller te genezen van een burn-out.
Een burn-out kan te maken te hebben met uw werk. Het heeft in ieder geval gevolgen voor uw werk. Bespreek het met uw werkgever. Neem ook altijd contact op met de bedrijfsarts.
Een burn-out kan ook komen door uw studie. En het heeft ook gevolgen voor uw studie. Bespreek het met uw studie-adviseur.
Hoe gaat het verder bij een burn-out?
Mensen kunnen goed herstellen van een burn-out, maar herstel verloopt niet voor iedereen even snel. Wanneer u actief naar oplossingen zoekt en leert om op een andere manier met spanning om te gaan, dan is de kans groot dat u uw normale bezigheden geleidelijk weer kunt oppakken.
Het herstel van een burn-out duurt langer dan het herstel van overspanning.
Daarom verwijst de huisarts u vaak naar een psycholoog. Meer informatie over de hulpverlening vindt u in het onderwerp Psychische klachten.
Waar vind ik meer informatie over een burn-out?
Meer informatie over stress en burn-out vindt u op:
- wijzijnmind.nl. Hier kunt u ook terecht voor lotgenotencontact.
- mentaalvitaal.nl. Hier vindt u tips om burn-out tegen te gaan.
Deze informatie over burn-out is gebaseerd op:
- de Generieke module Psychische klachten in de huisartsenpraktijk
- de Zorgstandaard aanpassingsstoornis (inclusief overspanning en burn-out)
- de wetenschappelijke richtlijn voor huisartsen, de NHG-Standaard Overspanning en Burn-out